Άγχος για το σχολείο (η πλευρά του παιδιού): Τρόποι αντιμετώπισης

Το άγχος είναι μια φυσιολογική συναισθηματική αντίδραση που έχουμε απέναντι σε διάφορες καταστάσεις, όπως όταν κάτι αλλάζει στη ζωή μας.

Για πολλούς από τους μικρούς μας φίλους, αυτή η αλλαγή συμβαίνει, όταν πρόκειται να αφήσουν τη ζεστή και ασφαλή οπτική του σπιτιού τους, για να βρεθούν σε μια σχολική τάξη, ανάμεσα σε αγνώστους!

Είτε πρόκειται να πάνε στο νήπιο, είτε σε κάποια άλλη βαθμίδα, πολλά παιδιά διακατέχονται από  άγχος που κάποιες φορές φαντάζει δυσβάσταχτο, υπερβολικό και έντονο επηρεάζοντας τη ζωή τους σε σημείο, που φτάνουν να μισούν το σχολείο.

Γιατί όμως ένα μικρό παιδί να βιώνει άγχος ;

Όσο υπερβολικό και παράδοξο μπορεί να ακούγεται σε κάποιον, υπάρχουν συνθήκες στη ζωή ενός  παιδιού που συνηγορούν στην δημιουργία άγχους.

Ορισμένες από αυτές είναι:

• Ο φόβος για κάτι νέο, όπως όταν πρωτοπηγαίνει σχολείο, πρόκειται να αλλάξει βαθμίδα ή να πάει σε νέο σχολείο. Είναι ένας ολόκληρος νέος κόσμος, με πρωτόγνωρες εμπειρίες για το παιδί με νέα «καθήκοντα και υποχρεώσεις».
• Ο δεσμός προσκόλλησης που έχει δημιουργήσει με το οικογενειακό περιβάλλον, οδηγεί σε μια εμφανή προτίμηση προς τους οικείους του (συνήθως με τη μαμά), οπότε το παιχνίδι στο σπίτι  με εκείνη είναι πιο ευχάριστο, από το αγχωτικό περιβάλλον του σχολείου.
• Όταν  δέχεται επικριτικά  σχόλια από συμμαθητές.
• Όταν  δεν έχει φίλους και υποστηρικτές.
• Όταν  δεν τα καταφέρνει με τα μαθήματα, ειδικά αν συνυπάρχει  κάποια μαθησιακή δυσκολία.
• Όταν   έχει υψηλές προσδοκίες από τον εαυτό του και πρέπει να έχει πάντα τους καλύτερους βαθμούς στην τάξη.
• Όταν  υπάρχουν προβλήματα στην οικογένεια (καυγάδες μεταξύ των γονιών, διαζύγιο κ.ά.).
• Όταν δεν ξέρει πως να διαχειριστεί το χρόνο σχετικά με το διάβασμά του.
• Όταν είναι ντροπαλό και δεν έχει αυτοπεποίθηση, οπότε προτιμάει να κρύβεται  στο σπίτι .

Πώς θα καταλάβω ότι έχει άγχος;

Το άγχος συχνά καμουφλάρεται πίσω από :

σωματικά συμπτώματα, όπως πονοκεφάλους και πόνο στην κοιλιά, κλάμμα κάθε φορά που πρόκειται να διαβάσει ή να πάει σχολείο, ευερεθιστότητα και ξεσπάσματα θυμού, αν δε μιλάει πολύ και κλείνεται στον εαυτό του, αν αρνείται να μας αποχωριστεί το πρωί, για να πάει σχολείο, αν έχουν διαφοροποιηθεί οι συνήθειες του ύπνου ή της διατροφής του.

 Πώς να αντιμετωπίσω το άγχος του παιδιού μου;

Για να μπορέσω να διαχειριστώ αποτελεσματικά το άγχος του παιδιού μου, αρχικά θα χρειαστεί να ανιχνεύσω τα παραπάνω σημάδια. Παρατηρώ για τυχόν αλλαγές στη συμπεριφορά του, στις συναισθηματικές του αντιδράσεις, στις σκέψεις και στο λόγο του, στις συνήθειες του.

Εν συνεχεία καλό θα ήταν να «ακούσω» το άγχος του. Θέτω ερωτήσεις στο παιδί, για να μάθω τις αφορμές  και τις αιτίες του .

Επιτρέπω στο παιδί μου να νιώσει την άνεση και  την ασφάλεια να μου μιλήσει, δείχνοντας αληθινό ενδιαφέρον και μη επικριτική στάση. Σχόλια, όπως «Έλα τώρα μην αγχώνεσαι» , «Σιγά δεν έγινε και τίποτα που δεν έχεις φίλους» ή «Αν δε φέρεις άριστα , δε θα τα πάμε καλά», μάλλον εντείνουν το άγχος  του παιδιού, παρά το καταλαγιάζουν.

Μια καλή πρακτική είναι να καταγράψουμε μαζί  ποια πράγματα δεν του αρέσουν στο σχολείο (ότι κι αν είναι αυτό) και στη συνέχεια  κάνουμε μία λίστα για το ποια πράγματα του αρέσουν (ακόμα κι αν είναι μόνο το κουλούρι από το κυλικείο).

Έχουμε καταγράψει κάτι θετικό!

Συζητάμε για όσα εντοπίσαμε από τη λίστα με τα αρνητικά στοιχεία για το πώς μπορούμε να τα τροποποιήσουμε, ώστε να γίνουν λιγότερο αγχωτικά. Για παράδειγμα:

• αν έχει σημειώσει ότι δεν έχει φίλους , θα μπορούσαμε να το προτρέψουμε να αναζητήσει άλλα παιδιά που πιθανόν είναι μόνα τους και να δοκιμάσει να αναπτύξει σχέσεις , έστω με ένα από αυτά
• αν αγχώνεται για το ότι δεν τα καταφέρνει με τα μαθήματα, μπορούμε να βοηθήσουμε εμείς  ή κάποιος ειδικός αν το κρίνουμε απαραίτητο. Φτιάχνουμε μαζί ένα πρόγραμμα με τις ώρες που θα μελετάει και πως αυτές θα είναι διαμοιρασμένες στο κάθε μάθημα, ώστε να μη το ξεχνάει και να  παραμένει συγκεντρωμένο στο στόχο του. Προσέχουμε επίσης  το  δικό μας άγχος για την επιτυχία του που γιγαντώνεται στο δικό του μυαλό και μεταφράζεται ως υπερπροσπάθεια να πάρει τον υψηλότερο βαθμό στην τάξη, κάτι πολύ αγχωτικό.
• αν αγχώνεται γιατί θα μεταβεί σε άλλη βαθμίδα (από το δημοτικό στο γυμνάσιο) ή για το ότι άλλαξε σχολείο φτιάχνουμε ένα πρόγραμμα όπου θα καταγράψουμε τις δραστηριότητες, τις ώρες διαβάσματος, τα διαλείμματα, την ώρα του φαγητού, την ενασχόληση με τις οθόνες (κινητό ,tablet ). Αποφεύγουμε  τις υπερβολές ως προς τις εξωσχολικές δραστηριότητες και εστιάζουμε σε αυτές που του προσφέρουν χαρά και ενθουσιασμό.
• αν έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, το βοηθάμε  να αναζητήσει τα ταλέντα και τα δυνατά του σημεία και φροντίζουμε να επιβραβεύουμε τις προσπάθειές του. Οι συγκρίσεις με άλλα παιδιά που συχνά χρησιμοποιούμε οι γονείς ως μέσο κινητοποίησης, φέρνει τα αντίθετα αποτελέσματα δημιουργώντας αναβλητικότητα που προσθέτει στο ήδη υπάρχον άγχος  
• αν υπάρχουν προβλήματα στην οικογένειά μας, χρειάζεται να του θυμίζουμε πως εκείνο δεν έχει καμία ευθύνη και προσπαθούμε  να αποφεύγουμε εντάσεις.
• αν έχει δεχτεί οποιαδήποτε μορφή κακοποίησης στο σχολείο ή έχει ακούσει κάτι που το ανησυχεί, προτρέπουμε το παιδί μας να  ενημερώσει κάποιον εκπαιδευτικό, ενώ χρειάζεται και εμείς να μιλήσουμε με τα αρμόδια άτομα της εκπαιδευτικής κοινότητας.
• φροντίζουμε καθημερινά να διατηρούμε τη ρουτίνα του, μέσω επαρκών ωρών ύπνου υγιεινής διατροφής και τακτικής άσκησης,  για να ρυθμίζονται σωστά οι ορμόνες που είναι υπεύθυνες για την καλή διάθεση και άρα για τη σωστή λειτουργία του οργανισμού.
• προσπαθούμε να μην υποτιμήσουμε το άγχος του ή τις καταστάσεις που το δημιουργούν, γιατί για το παιδί μας είναι ένα υπαρκτό, δυσάρεστο συναίσθημα. Παραμένουμε ωστόσο ψύχραιμοι, για να περάσουμε το μήνυμα ότι το να αγχώνεται είναι απόλυτα φυσιολογικό και χρηστικό γιατί έτσι κινητοποιείται να παραμένει ενεργό και δραστήριο κατά τη σχολική του ζωή. (μπορούμε να δώσουμε και δικά μας παραδείγματα από τη σχολική μας ζωή)
• επιδιώκουμε να δώσουμε ισχυρότερη φωνή στη λίστα με τα θετικά για το σχολείο και σταδιακά να την εμπλουτίσουμε.

Στις περισσότερες των περιπτώσεων το άγχος είναι διαχειρίσιμο και οι συμπεριφορές του παιδιού μπορούν να ελεγχθούν με καλή επικοινωνία και σύνδεση μαζί του. Εάν ωστόσο παρά τις προσπάθειές μας παρατηρήσουμε δυσλειτουργία στην καθημερινότητα του και ανησυχούμε για την υγεία του δε  διστάζουμε να επικοινωνήσουμε με έναν ειδικό για περαιτέρω καθοδήγηση.

Πηγές:

• Kathryn Ellen Woods Hoffses, PhD, Division of Pediatric Behavioral
• Health, Department of Pediatrics