Η αξία της δημιουργικής γραφής για τα παιδιά

Τι είναι δημιουργική γραφή;

Πολύς λόγος γίνεται στις μέρες μας για τη δημιουργική γραφή, ενώ τα εργαστήρια που προσφέρουν σχετικά σεμινάρια σε ενήλικες αλλά και παιδιά, πολλαπλασιάζονται καθημερινά. Και πώς όχι άλλωστε; Λένε για εμάς τους Έλληνες ότι πιο πολύ γράφουμε, παρά διαβάζουμε, κρίνοντας από την τεράστια ετήσια λογοτεχνική παραγωγή. Άρα, όλοι αυτοί οι επίδοξοι - αλλά και ήδη- γράφοντες, θέλουν από κάπου να αντλήσουν πληροφόρηση, πρακτική εξάσκηση, μάθηση - τελικά - του αντικειμένου αυτού, που φαντάζει τόσο ενδιαφέρον και...ρομαντικό!

Για να δούμε πρώτα-πρώτα, τι είναι δημιουργική γραφή; Μέσα από τις πάμπολλες προσπάθειες για ορισμό (στην πραγματικότητα οι ορισμοί είναι όσοι και...οι συγγραφείς), ξεχωρίζει αυτός του Harper, που έχει ασχοληθεί επισταμένα με το αντικείμενο στην εκπαίδευση: Η δημιουργική γραφή είναι η πράξη του να γράφεις δημιουργικά, που στηρίζεται στην φαντασία και στη δημιουργική και κριτική κατανόηση του δημιουργού-συγγραφέα και επηρεάζεται από την προσωπική του ιστορία και πολιτισμό (Harper, 2015).

 Η χαρά της δημιουργίας

Γιατί όμως τόσο ενδιαφέρον για την γραφή, την «δημιουργική γραφή», και την συγγραφή; Μήπως ξέρουν κάτι όλοι εκείνοι που γράφουν, που εμείς αγνοούμε; Ή μήπως όλοι βρίσκουμε στην γραφή την χαρά της δημιουργίας; Σκεφτείτε τους διάφορους τρόπους επικοινωνίας, εκτός από τον προφορικό λόγο, που κατά κόρον χρησιμοποιούμε καθημερινά: τα SMS, τα σημειώματα που κολλάμε στο ψυγείο μας, τις αναρτήσεις στο facebook:  όλοι έχουμε την ανάγκη να εκφραστούμε γραπτά γιατί, τελικά, η γραφή είναι δημιουργία, και, σαν τέτοια, μας δίνει χαρά.

Οι καταβολές βεβαίως της άσκησης στη σύνθεση «δημιουργικού» λόγου, κυρίως βρίσκονται στο πλαίσιο της κλασικής ρητορικής εκπαίδευσης από τους ελληνορωμαϊκούς χρόνους μέχρι τη νεότερη εποχή.  Στον σύγχρονο κόσμο αρχίζει να διαδίδεται στη δεκαετία του ’70, στην Αμερική, με στόχο να δοθεί στους μαθητές η δυνατότητα της ελεύθερης έκφρασης και μέσω αυτής να οδηγηθούν οι μαθητές στη γνώση.

Από τη δημιουργική ανάγνωση στη δημιουργική γραφή – και το αντίστροφο

Σε προηγούμενο άρθρο μας, αναφερθήκαμε στην δημιουργική ανάγνωση και τις δραστηριότητες που μπορεί να την συνοδεύουν. Τέτοιες είναι : η ομαδική ανάγνωση, ανάγνωση σιωπηλή και ανάγνωση από κάποιο παιδί της ομάδας όπου οι άλλοι ακούν, ή/και μπορεί να συνεχίζουν τα ίδια την ιστορία, σαν παιχνίδι με μόνο μέσον την φαντασία. Επίσης, η ανάγνωση ενός βιβλίου και συζήτηση μεταξύ τους, ή ακόμα με τους συγγραφείς ή απλά και μόνο με την υπεύθυνη του προγράμματος, όπου τα παιδιά καλούνται να πουν ελεύθερα τη γνώμη τους ή τις απορίες τους. Αποτέλεσμα; η συχνή (και δημιουργική) ανάγνωση βιβλίων βελτιώνει την παραγωγή γραπτού λόγου στα παιδιά, αλλά και  οδηγεί στην επιθυμία για γραφή.

 Στο ίδιο πλαίσιο, σε ένα εργαστήρι δημιουργικής γραφής, τα παιδιά δημιουργούν τις δικές τους προφορικές ιστορίες μέσω κάποιου ερεθίσματος, π.χ. κάποιες λέξεις που τους ζητείται να χρησιμοποιήσουν ή βλέποντας κάποιον πίνακα ή ακούγοντας μια μουσική, εξερευνώντας έτσι και την τέχνη, αντλώντας και από εκεί ιδέες, συνειδητά ή ασυνείδητα.

Μέσα από τέτοιες δραστηριότητες, τα παιδιά ξεφεύγουν από τα γνωστά τους πλαίσια και μαθαίνουν άλλους τρόπους επικοινωνίας και ζωής. Αφήνοντας το μυαλό και τη φαντασία ελεύθερα – γιατί αυτό είναι το νόημα, να βγουν, να ξεφύγουν από τα καθιερωμένα των σχολικών μαθημάτων - να καλπάσουν όσο μακριά και όσο ψηλά θέλουν, γίνονται ποιητές, ζωγράφοι, εφευρέτες, με μια λέξη, δημιουργοί. Αφήνονται τότε να δημιουργήσουν το δικό τους «κείμενο» λέξη-λέξη, πρόταση- πρόταση, για να προκύψει...οτιδήποτε. Γιατί αυτή είναι και η διαφορά της δημιουργικής γραφής από την καθοδηγούμενη σχολική γραφή: δεν ενδιαφέρει το περιεχόμενο, αλλά το πώς τα παιδιά, μέσα από συνθήκες που εμείς θα δημιουργήσουμε, θα μπορέσουν να εκφραστούν και να εκδηλώσουν το συγγραφικό ταλέντο τους.

Κάτι πολύ σημαντικό επίσης, είναι η δυνατότητα που δίνεται στα παιδιά σε ένα «εργαστήρι» δημιουργικής γραφής που συμβαίνει σε ένα κλίμα συνεργασίας και ισότητας, να αναπτύξουν την κριτική σκέψη, συζητώντας μεταξύ τους τα κείμενα που τα ίδια έχουν γράψει, γινόμενα έτσι και τα ίδια κριτές των έργων τους, αλλά και των βιβλίων που διαβάζουν, και έτσι περνούν στην δημιουργική ανάγνωση. Διότι τα παιδιά, (όπως και οι ενήλικες) που εκπαιδεύονται στην δημιουργική γραφή, δεν σημαίνει ότι θα γίνουν συγγραφείς. Κάποιοι, ίσως, αλλά όχι όλοι: δεν είναι αυτό το ζητούμενο. Ναι μεν θα αποκτήσουν δεξιότητες στο γράψιμο, κάτι που είναι χρήσιμο και ίσως απαραίτητο, αλλά εν τέλει, και ίσως πιο σημαντικό, θα γίνουν κριτικοί αναγνώστες των βιβλίων που διαβάζουν, αφού θα έχουν αποκτήσει την δυνατότητα να καταλάβουν καλύτερα αυτό που διαβάζουν,  να εμβαθύνουν, να αναλύσουν, να σκεφτούν και τελικά αυτό τους δίνει μεγαλύτερη οξυδέρκεια, οξυμένη αντίληψη και  καλύτερη ανάγνωση του κόσμου γύρω τους.

Δημιουργική γραφή και αυτογνωσία

Και κάτι που σκόπιμα αφήσαμε για το τέλος:  Όλη αυτή η διαδικασία εμπλέκει ενδοσκόπηση, έστω και παθητική, η οποία με τη σειρά της οδηγεί σε καλύτερη γνώση του εαυτού. Είναι γνωστό ότι η δημιουργική γραφή χρησιμοποιείται και ως βοηθητικό μέσον σε θεραπείες του ψυχολογικού φάσματος, αλλά και για τον έλεγχο της πειθαρχίας ορισμένων  παιδιών στη σχολική τάξη. Οι ψυχολόγοι συχνά συνιστούν στους θεραπευόμενους να γράφουν∙ ό,τι θέλουν, ό,τι σκέπτονται, οτιδήποτε. Δοκιμάστε να το κάνετε και δείτε πώς αισθάνεστε μετά: ανακουφισμένοι, ξαλαφρωμένοι, σαν να μιλήσατε με κάποιον που σας καταλαβαίνει και μπορεί να σας βοηθήσει.   Αλλά οι θεραπευτικές της ιδιότητες δεν σταματούν εκεί. Σε συνδυασμό με τις κατάλληλες εικόνες και μουσικές, όπως είπαμε και πιο πάνω, μπορεί να εξαφανίσει το άγχος και να βοηθήσει στην ταξινόμηση των συναισθημάτων, τη διαχείριση του θυμού, τα συναισθήματα ανασφάλειας και κατωτερότητας και τόσα άλλα που ίσως να βιώνει ένα παιδί στον σύγχρονο κόσμο.

Τέλος, αν τα παιδιά που διαβάζουν γίνονται καλύτεροι άνθρωποι, τα παιδιά που γράφουν επίσης, γίνονται ..."ακόμα καλύτεροι": αποκτούν περισσότερες και καλύτερες δεξιότητες  σε όλους τους τομείς (κοινωνικό, σχολικό, εργασιακό αργότερα) και αντιμετωπίζουν τη ζωή με λιγότερο άγχος και περισσότερη αισιοδοξία.

 Πηγές:

Γρόσδος, Σ: 9+1 Μαθήματα Δημιουργικής Γραφής, περιοδικό "Παράθυρο στην εκπαίδευση του παιδιού", 90/2015.

Κιοσσές, Σ: «Προς μία «παιδαγωγική της δημιουργικής γραφής», Πανεπιστήμιο    Θεσσαλίας, https://www.researchgate.net/publication/330514684

Harper, G. (2015): Creative Writing and Education: An Introduction, Published     by Multilingual Matters 2015https://doi.org/10.21832/9781783093540-004