Πλαίσιο Εποχής
Η σημερινή εποχή χαρακτηρίζεται από τη ραγδαία εξάπλωση των τεχνολογικών εργαλείων. Ας μην το κρύβουμε, βιώνουμε πλέον το τέταρτο κύμα της βιομηχανικής επανάστασης, στο οποίο κυριαρχεί η εικόνα και η ψηφιοποίηση όλων των υπηρεσιών. Ακόμη, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης - ευρέως γνωστά ως social media - συνιστούν σημαντικό εργαλείο επικοινωνίας και διεκπεραίωσης των επαγγελματικών και προσωπικών μας υποχρεώσεων.
Ο ρόλος του σχολείου
Μέσα σε αυτό το περιγραφόμενο πλαίσιο, εύλογα γεννιέται το ερώτημα στο πως μπορεί το σχολείο να συμβάλλει αποφασιστικά στη θωράκιση των μαθητών και των μαθητριών, προκειμένου εκείνοι να ανταπεξέλθουν στις αναδυόμενες ανάγκες της σύγχρονης εποχής. Πολλώ δε μάλλον ανακύπτει το ερώτημα στο πως θα καταφέρουν οι μαθητές και οι μαθήτριες να σταθούν λεκτικά και να ορθώσουν την επιχειρηματολογία τους, ενόσω χρησιμοποιούν τα ψηφιακά μέσα επικοινωνίας. Αυτό δύναται να συμβεί μόνο μέσα από την ευρεία εφαρμογή της ρητορικής.
Γιατί είναι απαραίτητη η ρητορική;
Από την αρχαιότητα, η ρητορική αποκαλούταν "πειθούς δημιουργός", δηλαδή προετοίμαζε τους σπουδαστές, ώστε να είναι ικανοί για κάθε περίσταση να διαθέτουν τα κατάλληλα επιχειρήματα, με τα οποία θα κέρδιζαν τις εντυπώσεις και θα κατάφερναν να πείσουν. Περνώντας τα χρόνια, καθώς φτάνουμε στη νεώτερη εποχή, ο Γερμανός φιλόσοφος Φρίντριχ Νίτσε στα Μαθήματα Ρητορικής του είχε εφιστήσει την προσοχή στα σχήματα λόγου, που αποτελούν μέρος της γλώσσας ως συστήματος, διότι μπορούν να προσελκύσουν την προσοχή του δέκτη και να προσδώσουν στο λόγο του ομιλητή μια αδιαπραγμάτευτη ισχύ. Ταυτόχρονα, τη δεκαετία του 1960 οι αποδομιστές θεωρητικοί της λογοτεχνίας είχαν εξάρει τη σημαντικότητα των ρητορικών σχημάτων. Φτάνοντας στο σήμερα, εν έτει 2024, η ρητορική μπορεί να διαδραματίσει σημαίνοντα ρόλο και ένα απαραίτητο εφόδιο απέναντι στα ψηφιακά μέσα ενημέρωσης.
Η ρητορική στην ψηφιακή εποχή
Η ενασχόληση με τη ρητορική θα δώσει στον μαθητή/στη μαθήτρια τα κατάλληλα εφόδια, ώστε να έρθει αντιμέτωπος με όλες τις εκφάνσεις λόγου των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Συχνά, στον κυβερνοχώρο του διαδικτύου ερχόμαστε σε επαφή με διχαστικό λόγο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να επηρεάζονται αρνητικά οι μαθητές και οι μαθήτριες και να υιοθετούν άκριτα τέτοιες αντιλήψεις. Τη στιγμή όμως που θα είναι σε θέση να προσφέρουν έναν αντίλογο δομημένο και με επιχειρήματα απέναντι σε διχαστικό λόγο, θα καταφέρουν αυτόματα να ξεφύγουν από αυτήν την παγίδα. Ένας λόγος δουλεμένος, οργανωμένος και στερεωμένος με επιχειρήματα έχει την ικανότητα να δώσει στον νέο/ στη νέα τη δύναμη να μπορεί να ορθώνει το ανάστημά του, να αναπτύσσει την κριτική του ικανότητα και να διεκδικεί με αποτελεσματικό τρόπο όσα δικαιούται. Η ρητορική, εν ολίγοις, συνιστά ένα πολύτιμο εργαλείο στη φαρέτρα του μαθητή/της μαθήτριας.
Πώς θα εξοπλίσουμε τους μαθητές/ τις μαθήτριες με το εργαλείο της ρητορικής
Από την παραπάνω συζήτηση καταλαβαίνουμε ότι καθίσταται αναγκαίο το σχολείο να εξοπλίσει τους μαθητές/τις μαθήτριες με άρτιο τρόπο, ώστε να είναι προετοιμασμένοι να ορθώνουν έναν σωστά δομημένο και με επιχειρήματα λόγο απέναντι σε κάθε λόγο διχαστικό, που τυχόν συναντούν στα ψηφιακά μέσα επικοινωνίας. Για παράδειγμα, είναι δυνατόν να διοργανώνονται σε σχολικό επίπεδο αγώνες ρητορικής, στους οποίους νικητής θα στέφεται εκείνος/η που ο λόγος του/της περιέχει επιχειρήματα λογικά και βάσιμα χωρίς να γίνονται προσβλητικά προς κάποιον άνθρωπο. Ταυτόχρονα, στο μάθημα της λογοτεχνίας θα μπορούσε ο/η εκπαιδευτικός να ζητήσει από τους μαθητές/τις μαθήτριες να δημιουργήσουν έναν φανταστικό "αγώνα λόγων" μεταξύ δυο ηρώων μιας λογοτεχνικής ιστορίας. Τέλος, θα μπορούσαν οι μαθητές/οι μαθήτριες να διδάσκονται τεχνικές μέσω των οποίων θα αναγνωρίζουν κάθε διχαστικό και μισαλλόδοξο λόγο και θα τον αντικρούουν.
