Είναι οι έφηβοι ευτυχισμένοι;

Είναι οι έφηβοι ευτυχισμένοι σήμερα; Τα παιδιά που δυανύουν την πιο ξεχωριστή, ξένοιαστη, χαρούμενη, την πιο δυναμική περίοδο της ζωής τους, την εποχή που οραματίζονται το μέλλον, που ονειρεύονται, που αρχίζουν να ερωτεύονται, είναι στις μέρες μας ευτυχισμένα; Μια συγκλονιστική πληροφορία από το περιοδικό “Happiness and Teens: Facts and Figures” (Φεβρουάριος 2023) λέει ότι περισσότεροι έφηβοι πεθαίνουν κάθε χρόνο από αυτοκτονίες, παρά από όλες μαζί τις παρακάτω αιτίες: καρκίνο, καρδιολογικές παθήσεις, γενετικές ανωμαλίες, εγκεφαλικά, πνευμονία και χρόνιες ασθένειες των πνευμόνων.

Ζούμε σε μια εποχή ευημερίας και οικονομικής ευμάρειας και παρ’ όλο που παράλληλα ανθίζει και η φτώχεια, τα περισσότερα παιδιά στον Δυτικό, τουλάχιστον, κόσμο, έχουν όλα όσα χρειάζονται και που δεν ήταν πάντα αυτονόητα: στέγη, τροφή, επαρκή εκπαίδευση, παιχνίδια, συσκευές (ηλεκτρονικές και μη), και ένα σωρό δυνατότητες για άθληση, διασκέδαση, απόκτηση γνώσης, περίθαλψη και τόσα άλλα που δημιουργούν αυτό που λέμε ευεξία, έως και ευμάρεια. Είναι όμως αυτοί οι παράγοντες αρκετοί ή ζωτικοί ώστε να αισθάνονται τα παιδιά ευτυχισμένα;           

Η ευτυχία με αριθμούς 

Σε έρευνα του ΟΟΣΑ του 2017, ο μέσος όρος «ευτυχίας» σε μιά κλίμακα από μηδέν έως το δέκα ήταν 7,3, με τις ΗΠΑ να βρίσκονται μόλις στο 7,4 και την Βρετανία στο 7, ακριβώς κάτω από τον μέσο όρο, την Γαλλία στο 7,6 ενώ χώρες της Νότιας Αμερικής, ανέβηκαν στο 8,5 (Δομινικανή Δημοκρατία), 8,3 (Μεξικό), 8,2 (Κόστα Ρίκα). Στην Κίνα, πάλι, καταγράφονται σε τρεις διαφορετικές περιοχές 6,6 (Τάιπέι), το ίδιο για το Μακάο και 6,5 για το Χονγκ-Κονγκ. Για να δούμε, λοιπόν, τι κάνει τον σύχγρονο έφηβο ευτυχισμένο ή δυστυχισμένο και τί τελικά υπερισχύει; 

Τι κάνει τους έφηβους δυστυχισμένους; 

Όλες οι έρευνες συμφωνούν λίγο-πολύ στις ίδιες παραμέτρους: τα παιδιά ανησυχούν για
α) τον εκφοβισμό,
β) τα διαγωνίσματα
γ) την εικόνα τους μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα.
Σε μερικές έρευνες αναφέρονται η ανησυχία για τα παγκόσμια προβλήματα, όπως οι πόλεμοι και το περιβάλλον, που σχετίζονται με τον φόβο της απώλειας.       

Το να προσπαθήσουμε να εξασφαλίσουμε στους εφήβους την ευτυχία που τους αξίζει  είναι σήμερα πιο σημαντικό από ποτέ: ζουν σε μια συνεχή αγωνία μήπως πέσουν θύματα εκφοβισμού από τη μία (σύμφωνα με την έρευνα του ΟΟΣΑ 30% όλων των παιδιών 9-15 ετών είχαν κάποιου είδους εμπειρία εκφοβισμού (bullying), όπως σωματική κακοποίηση, γελοιοποίηση, απειλές ή και διάδοση ψευδών πληροφοριών εις βάρος τους και αίσθημα ότι οι άλλοι τους αφήνουν «απ’έξω»), ενώ από την άλλη ανησυχούν μήπως δεν ανταποκρίνονται στην εικόνα άχρηστων, ψευδών ιδανικών που προτείνονται μέσα από τα δίκτυα και αναδεικνύουν την «ιδανική ομορφιά», την «ιδανική εμφάνιση» και άλλα τέτοια, με τη βόηθεια φώτοσοπ και φίλτρων. Ζουν, δηλαδή, σε μια κοινωνία που οι αξίες της είναι βασισμένες στη φήμη και στα  πρότυπα των κοινωνικών δικτύων αντί να είναι η προσωπική ικανοποίηση και η προβολή της μοναδικότητας του ατόμου. Αν αναλογιστούμε ότι ο έφηβος βρίσκεται σε μία διαρκή αναζήτηση, ακόμα και σύγκρουση όχι μόνο με τους μεγαλύτερους αλλά και με τον εαυτό του, καταλαβαίνουμε πόσο κακή επίδραση ασκούν επάνω του αυτά τα πρότυπα.

Θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε την υπερβολική ενασχόληση με το διαδίκτυο ως ένα παράγοντα που κάνει τα παιδιά δυστυχισμένα. Ο λόγος είναι απλός: πέρα από τα προαναφερθέντα, οι πολλές ώρες (πάνω από τρεις καθημερινά και έξι τα σαββατοκύριακα), οδηγεί σε απομόνωση, δημιουργεί εξάρτηση, και βλάπτει σοβαρά και με πολλούς τρόπους την υγεία μέσω της κακής διατροφής και της έλλειψης κίνησης.

Βγάλτε την... πρίζα!

Απέναντι σε όλα αυτά τα...δεινά, οι ειδικοί αντιπαραθέτουν (μέσα από έρευνες), τρεις «σωματοφύλακες»: οικογένεια, φίλους, και ελεύθερο χρόνο.

Πάνω από 90% των παιδιών που πήραν μέρος σε έρευνα στη Βρετανία και είπαν ότι ήταν ευτυχισμένα, απάντησαν ότι είχαν καλή σχέση με τους γονείς τους. Κανόνας πρώτος λοιπόν, υποστηρικτικες οικογενειακές σχέσεις: μιλάτε στα παιδιά σας και προσπαθήστε να κάθεστε όλοι μαζί στο τραπέζι τουλάχιστον μία φορά την ημέρα. Μάθετε να τα ακούτε και δείξτε τους ότι μπορούν και πρέπει να σας μιλούν για ό,τι τα απασχολεί. Αλλά και οι θετικές σχέσεις με εκπαιδευτικούς δημιουργούν φιλικά σχολεία με ανύπαρκτο εκφοβισμό και χαρούμενα παιδιά.

Κανόνας δεύτερος, οι φίλοι. Για τα καλά της φιλίας δεν χρειάζεται να επεκταθούμε, όμως είναι πολύ σημαντικό για τον έφηβο να μοιράζεται με συνομηλίκους του ό,τι τον απασχολεί, να έχει τον «έμπιστό» του και το στήριγμά του, και να κάνουν μαζί τις δραστηριότητες που τους αρέσουν, μακριά από τον υπολογιστή και το κινητό.

Όσο για τον ελεύθερο χρόνο, φροντίζουμε να τον γεμίζει το παιδί με αθλητισμό, με χόμπυ, με εθελοντισμό  με πράγματα που προάγουν την υγεία, ανεβάζουν την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση, δημιουργούν ευεξία  και αίσθημα του «ανήκειν» - και δεν ξεχνάμε να το επαινούμε για ό,τι καλό κάνει μέσω της προσφοράς, ή για τις επιτυχίες του.

Ένα άλλο σημείο στο οποίο οι ειδικοί συμφωνούν, είναι να μάθουμε στο παιδί την ευγνωμοσύνη: ευγνωμοσύνη για όσα έχει. Αυτό θα το κάνει να αισθάνεται καλύτερα στη ζωή του και  στο τέλος θα έχει και καλύτερες προοπτικές. Τέλος, η αποφόρτιση από πράγματα που δεν μπορεί να ελέγξει, όπως οι πόλεμοι ή οι φυσικές καταστροφές, και η απαλλαγή από τα πολλά ταυτόχρονα καθήκοντα: ένα πράγμα κάθε φορά και πάντα με τον γονιό του δίπλα του.

Μέσα από αυτά τα βήματα, μπορούμε να αναστρέψουμε την εφηβική δυστυχία και να δούμε στα όμορφα πρόσωπα των παιδιών να ανθίζουν τα χαμόγελα.

Πηγές:

• More tech, less happiness (Janet Erickson), Institute for family studies November 10, 2022 
• Happiness and the teens: facts and figures,  February 10, 2023
• Most teenagers happy with life, study finds (K.Sellgren), BBC news April 17, 2017