Ποιος δεν θυμάται καυγάδες από τα σχολικά του χρόνια; Αγόρια και κορίτσια που μάλωναν, άλλοτε λεκτικά και συχνά σωματικά. Παιχνίδια στην αλάνα που συχνά κατέληγαν σε τσακωμούς, με θυμό, με πειράγματα, με σπρωξιές… Καυγάδες που συχνά συνεχίζονταν την επόμενη μέρα, στο σχολείο, την ώρα του διαλείμματος, με την ανάμιξη των συμμαθητών για την υποστήριξη της κάθε αντιμαχόμενης πλευράς. Επρόκειτο για επιθετικές συμπεριφορές, χαμηλής και μέτριας έντασης, που ιδιαίτερα στις ηλικίες 2 έως 5 ετών θεωρούνται αναμενόμενες και φυσιολογικές, λόγω της συγκεκριμένης αναπτυξιακής φάσης.
Καυγάς ή bullying;
Οι τσακωμοί μεταξύ των παιδιών στο σχολείο δεν είναι κάτι το καινούριο. Ούτε τα έντονα σωματικά παιχνίδια, όταν δηλαδή δύο ή περισσότεροι μαθητές πειράζουν, κυνηγούν, χτυπούν ο ένας τον άλλον και παλεύουν μεταξύ τουε με παιγνιώδη, μη εχθρικό τρόπο. Σ' αυτές τις περιπτώσεις, ήδη από τα πέντε τους έτη τα παιδιά μπορούν να διαχωρίσουν τον αληθινό καυγά από το παιχνίδι.
Σχετικά καινούριο είναι το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού, γνωστού στη διεθνή επιστημονική ορολογία ως bullying. Πρόκειται για καταστάσεις βίας μεταξύ των μαθητών, που μπορούν να πάρουν τις εξής μορφές:
Σωματική: Σπρωξίματα, κλωτσιές, μπουνιές, χαστούκια, τράβηγμα μαλλιών…
Συναισθηματική: Σκόπιμος αποκλεισμός του παιδιού ((Lee et Al, 2009), καταστροφή ή αρπαγή των πραγμάτων του, απειλές, εκβιασμοί για χρήματα…
Λεκτική ή verbal bullying: Κοροϊδία, βρίσιμο, σαρκασμός, ειρωνεία, διάδοση ψευδών ειδήσεων με σκοπό τον εξευτελισμό, χειρονομίες, συκοφαντίες, γκράφιτι με προσβλητικό περιεχόμενο… (Craig W. et Al, 2007)
Σεξουαλική: Ανεπιθύμητο άγγιγμα, απειλές, προσβλητικά μηνύματα, χυδαία γράμματα και εικόνες, πειράγματα…
Ηλεκτρονική ή cyberbullying: Προσβλητικό και απειλητικό περιεχόμενο μέσα από διαδίκτυο, κινητά τηλέφωνα, email, chat room…
Τα χαρακτηριστικά του εκφοβισμού
Πώς όμως μπορούμε να διακρίνουμε πότε μιλάμε για απλό, περιστασιακό πείραγμα ή καυγά, και πότε για bullying;
Έχει μεγάλη σημασία η σχέση ανάμεσα στις εμπλεκόμενες πλευρές, η έκφραση κι η ατμόσφαιρα που έχει δημιουργηθεί. Παρότι το έντονο σωματικό παιχνίδι είναι συχνά συγκρουσιακό κι ενέχει τον κίνδυνο να εξελιχθεί σε καυγά, είναι σημαντικό για την ανάπτυξη του παιδιού και την εκτόνωση της σωματικής του ενέργειας. Σε αυτό το πλαίσιο, το παιδί μαθαίνει να διαχειρίζεται τις διαπροσωπικές του σχέσεις, να υπερασπίζεται τα «θέλω» του, να υιοθετεί εναλλακτικούς τρόπους αντίδρασης. Οι συμμετέχοντες στα σωματικά παιχνίδια, συνήθως είναι φίλοι που έχουν θετική στάση ο ένας απέναντι στον άλλον.
Αρχίζουμε να μιλάμε για bullying, όταν συμβαίνουν ταυτόχρονα τα ακόλουθα:
- Η συμπεριφορά είναι επαναλαμβανόμενη, εσκεμμένη και απρόκλητη.
- Υπάρχει ανισότητα ισχύος μεταξύ των δύο πλευρών αντικειμενικά (πχ σωματική) ή αντιληπτή, πχ όσον αφορά την προσωπικότητα (Elinoff et Al, 2004).
- Διακρίνεται ξεκάθαρη, εκούσια και συνειδητή πρόθεση πρόκλησης σωματικής ή συναισθηματικής βλάβης, συμπεριλαμβανομένου και του έντονου στρες.
- Ο δράστης αντλεί ικανοποίηση από τη ζημιά που προκαλεί.
Πηγές:
Elinoff, J. M., Chafouleas, M. S., & Sassou, A. K. (2004). Bullying: Considerations for defining and intervening in school settings. Psychology in the Schools, 41, 887–896.
Craig, W., Pepler, D. & Blais, J., (2007). Responding to Bullying: What Works? School Psychology International, 28, 465 – 477.
Lee, R. C., Tiley, C.E., & White, J.E. (2009). The Place2Be: Measuring the effectiveness of a primary school-based therapeutic intervention in England and Scotland. Counselling and Psychotherapy Research 9 ,151-159.
