Ως εθισμός, ορίζεται η συνεχής και καταναγκαστική κατανάλωση μιας ουσίας ή εκδήλωση μιας συμπεριφοράς παρά την βλάβη που προκαλεί στον εαυτό ή/και στους άλλους. Ο εθισμός είναι αποτέλεσμα του λεγόμενου αισθήματος ανταμοιβής που ρυθμίζεται από την έκκριση της ντοπαμίνης, ενός νευροδιαβιβαστή που ενεργοποιείται σε στιγμές απόλαυσης, καλής διάθεσης και σε πράξεις με ένα σκοπό. Οι πιο συχνά εμφανιζόμενοι εθισμοί είναι η νικοτίνη, το αλκοόλ, οι ηλεκτρονικές συσκευές, τα social media, το φαγητό, τα τυχερά παιχνίδια, το μαύρισμα, η ζάχαρη, η εργασία, η πορνογραφία, το σεξ, οι πλαστικές επεμβάσεις, τα ναρκωτικά, τα υπνωτικά / ηρεμιστικά και φυσικά ο καφές. Σε αυτό το άρθρο όμως, θα επικεντρωθούμε σε έναν συχνό εθισμό παιδιών και εφήβων, τον εθισμό στις οθόνες και το διαδίκτυο.
Προβληματική Χρήση vs Εθισμός
Τα σημερινά παιδιά και έφηβοι είναι μια γενιά που γεννήθηκε και μεγαλώνει μέσα στην τεχνολογία, τις οθόνες και το διαδίκτυο, βρίσκονται σε κάθε έκφανση της καθημερινότητας τους, οπότε φαντάζει αρκετά ουτοπικό μια ζωή χωρίς αυτά. Όμως υπάρχει αισθητή διαφορά, όταν μιλάμε για προβληματική χρήση, όπου το παιδί/έφηβος χρησιμοποιεί τις οθόνες και το διαδίκτυο σε μεγάλο βαθμό χωρίς να εξυπηρετεί κάποιο συγκεκριμένο στόχο ή κάποια ανάγκη και χωρίς να φτάνει στον εθισμό. Στον εθισμό το άτομο ξοδεύει μεγάλο χρονικό διάστημα στις οθόνες και στο διαδίκτυο εις βάρος προσωπικών αναγκών και συμφερόντων του. Χάνει τον έλεγχο χρήσης («Μα αφού παίζω πολύ λίγο» ενώ παίζει για ώρες), παρουσιάζει αδυναμία να περιορίσει ή να διακόψει αυτή την συμπεριφορά, παρατηρείται έκπτωση σε άλλους τομείς της ζωής του (μειώνεται η σχολική επίδοση, αδιαφορεί για τις κοινωνικές υποχρεώσεις), εμφανίζει συμπτώματα στέρησης (σημαντική δυσφορία και ενόχληση, όταν μειώνεται η χρήση οθονών και διαδικτύου) και ανοχής (χρειάζεται περισσότερο χρόνο ενασχόλησης, για να επιτύχει τον ίδιο βαθμό απόλαυσης ή ικανοποίησης).
Κλινική εικόνα ατόμων με εθισμό
Υπάρχουν κάποια συμπτώματα που μπορούν να μας κατευθύνουν σε ένδειξη εθισμού, όταν συνοδεύονται ταυτόχρονα από πολύωρη ενασχόληση με οθόνες και το διαδίκτυο. Πρωτίστως, το παιδί / έφηβος δύναται να εμφανίσει ευερεθιστότητα, επιθετικότητα, μειωμένη συγκέντρωση, αφηρημάδα, ελλειμματική προσοχή, υπερδιέγερση, θλίψη, ενοχή μετά από μακροχρόνια χρήση ακόμα και συμπεριφορές απόκρυψης του πραγματικού χρόνου χρήσης. Επιπροσθέτως, στα πιθανά σωματικά συμπτώματα περιλαμβάνονται μυοσκελετικοί πόνοι, μυαλγίες, διαταραχές ύπνου, κεφαλαλγίες, ξηροφθαλμία, προβλήματα όρασης και το σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα. Να υπογραμμιστεί ότι, συνηθέστερα στα κορίτσια εντοπίζουμε τον εθισμό στα κοινωνικά δίκτυα ή σε παιχνίδια χαμηλής έντασης έναντι των αγοριών που εντοπίζουμε εθισμό σε διαδικτυακά παιχνίδια έντονης δράσης και έντασης που αφορούν τον σχηματισμό εικονικών ομάδων.
Συμπερασματικά
Όπως αναφέρθηκε οι οθόνες και οι προεκτάσεις αυτών είναι μια πραγματικότητα για κάθε σύγχρονο παιδί και έφηβο. Η επαφή με τις οθόνες ξεκινάει από πολύ μικρή ηλικία, συνήθως σε μια προσπάθεια διαχείρισης της βρεφικής ενεργητικότητας από τους φροντιστές και καταλήγει σε πολύωρη χρήση, καθώς χρησιμοποιούνται και σε διάφορα πλαίσια που το παιδί σταδιακά εντάσσεται. Συμπερασματικά, η χρήση των οθονών δεν θα πρέπει να παραξενεύει ή να μας ανησυχεί, αλλά πάντα να έχουμε τις κεραίες μας ανοιχτές για κάποια πιθανή κατάχρηση…
Βιβλιογραφία
- Μαδιανός, Μ. (2006). Κλινική ψυχιατρική. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη.
- American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Arlington, VA: American Psychiatric Publishing. Αυτό το άρθρο έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και επουδενί δεν αποτελεί προϊόν διάγνωσης. Αν είσαι, γνωρίζεις ή υποψιάζεσαι ότι το παιδί σου είναι εθισμένο στις οθόνες και το διαδίκτυο θα πρέπει άμεσα να απευθυνθείς σε εξειδικευμένο προσωπικό ψυχικής υγείας ή αντίστοιχα κέντρα.
