Η ρητορική κατά την αρχαιότητα ήταν γνωστή ως "πειθούς δημιουργός", δηλαδή η τέχνη του να μπορεί κάποιος να πείσει. Η ικανότητά του να ασκεί τον λόγο του με τέτοιο τρόπο, ώστε να είναι σε θέση να πείσει το ακροατήριο για την ισχύ των επιχειρημάτων του. Ήδη από τα ομηρικά έπη γνωρίζουμε πόσο σημαντική είναι η ευχέρεια στο λόγο, τα ισχυρά επιχειρήματα. Ο Οδυσσέας χάρη στην πειθώ του κατάφερε μέσα από πολλές και μακροχρόνιες περιπέτειες να επιστρέψει στην Ιθάκη, στην πατρίδα του.
Το ξεκίνημα της ρητορικής
Έπειτα στην αρχαία Αθήνα του 4ου αιώνα π.Χ. οι σοφιστές, οι περιπλανώμενοι διδάσκαλοι, γοήτευαν το πλήθος με τον τρόπο με τον οποίον φρόντιζαν και στόλιζαν τον λόγο τους. Μάλιστα, πολλοί νέοι της εποχής εκδήλωναν το ενδιαφέρον τους να μαθητεύσουν κοντά σε κάποιον σοφιστή, π.χ. τον Γοργία ή τον Πρωταγόρα. Ο τραγικός ποιητής Ευριπίδης αξιοποιεί τα τεχνάσματα της ρητορικής στις τραγωδίες του, βάζοντας τους ήρωές του να επιδίδονται σε αγώνα λόγων.
Αγώνες ρητορικής στο σχολείο
Η αξία της ρητορικής ήταν αναγνωρισμένη κατά τη διάρκεια της νεότερης εποχής στη δυτική Ευρώπη, ενώ τα τελευταία χρόνια διαφαίνεται μια ενδιαφέρουσα τάση στο εκπαιδευτικό σύστημα. Η πρωτοβάθμια εκπαίδευση δείχνει το ενδιαφέρον της για τη ρητορική, καθώς σε πολλά σχολεία οργανώνονται αγώνες ρητορικής. Σε αυτούς τους αγώνες οι μαθητές χωρίζονται σε υποομάδες και προσπαθούν να βρουν τα πιο πειστικά επιχειρήματα αναφορικά με το θέμα που θα τους δοθεί, π.χ. η σημασία του αθλητισμού στην υγεία των παιδιών. Η ομάδα που θα καταφέρει να δώσει τα πειστικότερα επιχειρήματα αναφορικά με το δοθέν θέμα, είναι εκείνη που θα κερδίσει.
Η συνεισφορά της ρητορικής
Γιατί, λοιπόν, κρίνεται τόσο απαραίτητη η συμπερίληψη της ρητορικής στο Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών; Η ρητορική επιτρέπει στους μαθητές και τις μαθήτριες να ακονίσουν το μυαλό τους, προκειμένου να χρησιμοποιήσουν το πιο πειστικό επιχείρημα. Ταυτόχρονα, μαθαίνουν να ωραιοποιούν τον λόγο τους, μιας και καλούνται να εντοπίσουν τις πιο εύηχες και τις πιο πρωτάκουστες λέξεις. Με αυτόν τον τρόπο, εξασκούν και το συντακτικό τους, διότι μαθαίνουν τη σωστή τοποθέτηση των λέξεων - Υποκείμενο, Ρήμα, Αντικείμενο. Τέλος, λαμβάνουν την πιο σημαντική γνώση: την αξία του διαλόγου.
Χάρη στους αγώνες ρητορικής καλούνται να κάνουν έναν ωραίο και πολιτισμένο διάλογο με την "αντίπαλη" ομάδα, χωρίς να χρειαστεί να φωνασκήσουν ή να τους προσβάλλουν ή να χρησιμοποιήσουν διχαστικό λόγο. Τέλος, μαθαίνουν να δίνουν προσοχή στα λεγόμενα του άλλου, να τον σέβονται και να είναι σε θέση και να αντικρούσουν με επιχειρήματα τα δικά του επιχειρήματα και να προχωρήσουν στις απαραίτητες προσθήκες στα λεγόμενά του.
Η ευρεία εφαρμογή της ρητορικής στο σχολικό πρόγραμμα δύναται να προετοιμάσει τους μελλοντικούς πολίτες, οι οποίοι και θα έχουν δική τους άποψη για τα ακανθώδη κοινωνικά ζητήματα και θα έχουν τη δυνατότητα να τη στηρίξουν με επιχειρήματα σεβόμενοι κάθε αντίθετη άποψη.
