Τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς, είναι εξίσου δημοφιλή με τα κάλαντα των Χριστουγέννων και αποτελούν ένα έθιμο που συνεχίζεται από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας. Τραγουδιούνται την παραμονή του Αγίου Βασιλείου, και σύμφωνα με την παράδοση, ήταν ένας τρόπος για να έρθουν άνθρωποι χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων σε επαφή με τους πλούσιους και τους αριστοκράτες για να τους ευχηθούν και να λάβουν κάποιο χρηματικό αντίτιμο.
Παρακάτω, παραθέτουμε κάποιες από τις δημοφιλέστερες παραλλαγές:
Στίχοι
Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά ψηλή μου δενδρολιβανιά.
Κι αρχή-κι αρχή καλός μας χρόνος
εκκλησιά-εκκλησιά με τ' άγιο θρόνος.
Αρχή που βγήκε ο Χριστός άγιος και πνευματικός
στη γη-στη γη να περπατήσει
και να μας-και να μας καλοκαρδίσει.
Άγιος Βασίλης έρχεται -άρχοντες το κατέχετε-
από-από την Καισαρεία
σύ 'σ' αρχό- συ 'σ' αρχόντισσα κυρία.
Βαστά εικόνα και χαρτί ζαχαροκάρνο, ζυμωτή
χαρτί και καλαμάρι
δες και με-δες και με το παλικάρι.
Το καλαμάρι έγραφε, τη μοίρα του την έλεγε
και το χαρτί-και το χαρτί ομίλει
Άγιε μου-άγιε μου καλέ Βασίλη.
Και νέον έτος αριθμεί
την του Χριστού περιτομή
και η μνήμη του Αγίου
Ιεράρχου Βασιλείου.
Του χρόνου μας αρχή καλή
και ο Χριστός μας προσκαλεί
την κακία ν' αρνηθούμε
μ' αρετές να στολιστούμε.
Να ζούμε βίον τέλειον
κατά το ευαγγέλιον
με αγάπη με ειρήνη
και με τη δικαιοσύνη.
Χρόνια πολλά και ευτυχή
με καθαρά κι αγνή ψυχή
με χαρά και με υγεία
και με θεία ευλογία.
Κάλαντα πρωτοχρονιάς Μακεδονίας
Στίχοι
Ήρθε πάλι νέο έτος
εις την πρώτη του μηνός,
ήρθα να σας χαιρετήσω,
δούλος σας ο ταπεινός.
Ο Βασίλειος ο μέγας,
ιεράρχης θαυμαστός,
εις την οικογένειά σας
να ‘ναι πάντα βοηθός.
Τα παιδιά εις το σχολείο
να πηγαίνουνε συχνά,
να μαθαίνουνε το βίο,
της πατρίδας τα ιερά.
Και για τους ξενιτεμένους
έχω να σας πω πολλά,
σας αφήνω, καληνύχτα,
και του χρόνου με υγειά.
Κάλαντα Πρωτοχρονιάς Τήνου
Στίχοι
Εις αυτό το νέο έτος Βασιλείου εορτή ήρθα να σας χαιρετήσω
με την πρέ (2) πουσα ευχή.
Πρώτον αρχινώ και λέγω και θερμώς παρακαλώ να διέλθητε μ' υγεία μ' όλο σας (2) τ' αρχοντικό.
Και για τους ξενιτεμένους
έχω να ειπώ πολλά όπου είναι και βρίσκονται να' χουν την (2) καλή χρονιά.
Κι άλλα έτερα σας πρέπουν να ειπώ δεν ημπορώ σας αφήνω «καληνύχτα» και του χρό- (2) νου με καλό.
Κάλαντα Πρωτοχρονιάς Χίου
Στίχοι
Καλησπερίζω φέρνοντας αγέρα μυρωμένο
απ’ τ’ αφρισμένα κύματα χιλιοτραγουδισμένο.
(Σ’ αυτό το σπίτι που `ρθαμε πέτρα να μη ραγίσει
κι ο νοικοκύρης του σπιτιού χρόνια πολλά να ζήσει.)
Άγιε μου Βασιλάκη μου και Άγιε μου Νικόλα
προστάτευε τους ναυτικούς την ώρα του κυκλώνα.
Χρόνια πολλά, να `στε καλά κι εσείς και οι δικοί σας
να `ρθούνε τα ξενάκια σας κι όλοι οι ναυτικοί σας.
Σε όλους σας ευχόμαστε αγάπη, ειρήνη υγεία
καλή καρδιά, χαμόγελο και Θεία ευλογία.
Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά ψιλή μου δεντρολιβανιά
κι αρχή κι αρχή του Γεναρίου του μεγά του μεγάλου Βασιλείου.
Βασίλη μ’ από που `ρχεσαι, κι από κι από πού κατεβαίνεις
και βαστάς, και βαστάς ρόδα και ραίνεις
κάτσε να φας, κάτσε να πιεις, κάτσε τον πόνο σου να πεις
κάτσε, κάτσε να τραγουδήσεις και να μας καλώς ορίσεις
κι έβγα, κι έβγα να μας κεράσεις, που να ζεις, που να ζεις και να γεράσεις.
Κάλαντα Πρωτοχρονιάς Αμοργού
Στίχοι
Αφέντη, αφέντη ολάφεντε πέντε βολές αφέντη εσέ σου πρέπει αφέντη μου στο μαύρο καβαλάρης τρεις να βαστούν τη σέλα σου κι έξε το χαλινάρι και τρεις να σε παρακαλούν αφέντη καβαλάρη.
Οπούπαμε τ' αφέντη μας ας πούμε της κεράς μας. Κερά μαρμαροτράχηλη και φεγγαρομαούλα πούσεις τον ήλιο πρόσωπο και, το φεγγάρι στήθος και του κοκόρου το φτερό εσείς καμαροφρύδι.
Εδώ που καλαντίσαμε καλά μας επληρώσαν καλά να παν τα έτη τους και τα υπάρχοντα τους ρόδα και τριαντάφυλλα εις τα προσκέφαλά τους.
Άλλες παραλλαγές που διασώζονται είναι τα κάλαντα της Κέρκυρας, της Ικαρίας, της Θράκης, του Πόντου, της Κεφαλλονιάς, της Τήνου, και άλλων πολλών περιοχών.
Ακούστε τις διάφορες παραλλαγές μαζί με τα παιδιά σας και αφήστε το κλίμα της παράδοσης να σας συνεπάρει!
