Κοινωνικός Ρατσισμός: Τρόποι αντιμετώπισης εντός της σχολικής κοινότητας

Ως ενήλικες συχνά τείνουμε να δημιουργούμε  κανόνες, για να διαχωριστούμε από τους άλλους ανάλογα με τη φυλή ή το χρώμα μας, τις πολιτικές και θρησκευτικές μας πεποιθήσεις , τις οικονομικές μας απολαβές , την κουλτούρα μας , τις σωματικές μας διαφορές τις σεξουαλικές μας προτιμήσεις, κ.α.

Τα παιδιά εισέρχονται στη σχολική κοινότητα έχοντας ενδοβάλλει τις δικές μας προκαταλήψεις και  τα στερεότυπα που έχουμε απέναντι σε  όποιον είναι διαφορετικός από εμάς.

Ποιούς - Πώς - Τι

Ποιους πλήττει ο κοινωνικός ρατσισμός σε μία σχολική κοινότητα;

Στο στόχαστρο συναντάμε παιδιά που  έχουν μαθησιακές δυσκολίες  ή «κακές» επιδόσεις στα μαθήματα ή σε κάποιο άθλημα, παιδιά με ειδικές ανάγκες, με διαφορετικά έθιμα, γλώσσα και άλλο χρώμα δέρματος, παιδιά με άλλη θρησκεία, φτωχά παιδιά, που ντύνονται διαφορετικά κ.ά. Η λίστα του «διαφορετικού» είναι μεγάλη, γιατί είθισται καθετί που δεν γνωρίζουμε να το απορρίπτουμε, να το περιπαίζουμε, να το μειώνουμε και να το χλευάζουμε.

Πώς εκφράζεται ο ρατσισμός;

Το ανοίκειο και διαφορετικό  οδηγεί κάποιους μαθητές σε λεκτική βίαιη αντιμετώπιση των παραπάνω ομάδων ομηλίκων (απειλές ,υποτιμητικά, επικριτικά και υβριστικά σχόλια), αλλά και σε βιαιοπραγίες (άσκηση σωματική βίας).

Τι επιπτώσεις έχει;

Ο κοινωνικός ρατσισμός έχει φυσικά συνέπειες σε όλους τους εμπλεκόμενους.

Το  παιδί με ρατσιστικές αντιδράσεις στην πραγματικότητα θέτει τα θεμέλια μιας μισαλλόδοξης και  αντικοινωνικής ζωής. Αν δεν βοηθηθεί να αναγνωρίσει πως ο συγκεκριμένος τρόπος έκφρασης  απέναντι στο διαφορετικό, ενισχύει ένα φαύλο κύκλο  τελικά καταλήγει σε έναν εχθρικό, παραβατικό, βίαιο ενήλικα, με ότι αυτό συνεπάγεται για τον ίδιο και την κοινωνία.

Από την άλλη μεριά τα άτομα που υφίστανται ρατσισμό περιθωριοποιούνται με αποτέλεσμα να νιώθουν απομονωμένα και αδικημένα. Υπάρχει ακόμα και το φαινόμενο της απόσυρσής τους  από τη σχολική ζωή και πιθανόν και από την κοινωνική, ενώ το πλήγμα στην αυτοεκτίμηση τους είναι βαθύ.

Ακόμα και οι απλοί θεατές του ρατσισμού επηρεάζονται, καθώς συχνά νιώθουν φόβο και ανημπόρια να αντιδράσουν και να βοηθήσουν το άτομο που δέχεται την ανάρμοστη συμπεριφορά. Ενώ δεν εκλείπει και η αδιάφορη στάση κάποιων που τελικά  με τη σειρά της ενισχύει συμπεριφορές που προάγουν βία και παραβατικότητα.

Πώς αντιμετωπίζεται εντός της σχολικής κοινότητας;

Η σχολική κοινότητα αποτελεί το πλαίσιο, όπου τα παιδιά  πρέπει να νιώθουν ασφάλεια, ελευθερία να αναπτυχθούν ως προσωπικότητες, που  προάγονται ο αλληλοσεβασμός και η υποστήριξη, που παρέχει  ίσες ευκαιρίες και το δικαίωμα της αρμονικής συνύπαρξης διαφορετικών ανθρώπων.

Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες της ECRI, τα παιδιά μπορούν και πρέπει από μικρή ηλικία να διδάσκονται για την ισότητα, τον σεβασμό και την ανεκτικότητα.

Γι’ αυτό και είναι θεμιτό ο τρόπος λειτουργίας των σχολείων να ενσωματώνει την καταπολέμηση του φαινομένου  μέσω  διδακτικού υλικού που δεν περιέχει ρατσιστικά σχόλια και αντανακλά την ποικιλομορφία της κοινωνίας. Συστήνεται επίσης η εκπαίδευση σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το νηπιαγωγείο, η παρακολούθηση κρουσμάτων και η εφαρμογή τακτικών για την έγκαιρη πάταξη του φαινομένου, η εφαρμογή κώδικα δεοντολογίας κατά του ρατσισμού και των διακρίσεων κ.α.

Ο ρόλος μας των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων, είναι καίριος για να αντιληφθούν οι  μαθητές, τις έννοιες της διαφορετικότητας, της ενσυναίσθησης , της ευελιξίας, της συμπόνοιας, της ανεκτικότητας. Ενημερώνονται μέσω ειδικών προγραμμάτων και εφαρμόζουν ως πρότυπα μίμησης αυτά που διδάσκουν φροντίζοντας να ενσωματώνουν στην εκπαιδευτική διαδικασία όλα τα παιδιά της τάξης αδιακρίτως.

Επίσης ασκούν παιδαγωγικές και συμβουλευτικές παρεμβάσεις σε συνεργασία με άλλους φορείς, όταν αυτό  χρειαστεί. Στην πλειοψηφία των δημόσιων σχολείων  υπάρχει συνεργασία των εκπαιδευτικών με κοινωνικό λειτουργό και ψυχολόγο που σε επαφή με τους γονείς επικεντρώνονται σε πρώιμα περιστατικά κοινωνικού ρατσισμού εμποδίζοντάς τα να αναπτυχθούν και να γιγαντωθούν.

Αρωγοί και υποστηρικτές στην προσπάθεια όπως αναφέρθηκε, είναι και  οι γονείς που ενημερώνονται άμεσα για οποιαδήποτε ρατσιστική συμπεριφορά έχει επιδείξει ή δεχθεί το παιδί τους. Ας μη ξεχνάμε πως οι  γονείς και φροντιστές των μαθητών, με τις δικές τους απόψεις περί ρατσισμού θα ενεργοποιήσουν ή θα καταστείλουν συναισθήματα εχθρικά απέναντι στη διαφορετικότητα. Η παροιμία «ό,τι σπείρεις, θα θερίσεις» βρίσκει μεγάλη απήχηση στην προκειμένη περίπτωση. Γιατί τα παιδιά μας ακούν, παρατηρούν και τελικά υιοθετούν τις απόψεις που κυριαρχούν στην οικογένεια. Ως γονείς οφείλουμε να έχουμε επίγνωση των απόψεων μας και των συνεπειών τους, ώστε να μην ερχόμαστε αργότερα αντιμέτωποι με καταστάσεις σκληρές για όλους.

.