"Μαμά, γιατί ο ουρανός είναι μπλε"; Ερωτήσεις και απαντήσεις για την επιστήμη

"Θεέ μου πόσο μπλε ξοδεύεις για να μη σε βλέπουμε" Μαρία Νεφέλη, Οδυσσέας Ελύτης

Αλήθεια γιατί ο ουρανός έχει χρώμα μπλε; Πόσες φορές, τον έχουμε θαυμάσει, και πόσες φορές έχουμε αναρωτηθεί πού οφείλεται αυτό το φωτεινό γαλάζιο χρώμα που είμαστε τυχεροί να απολαμβάνουμε στη χώρα μας; Και όμως! Στην Αρχαία Ελλάδα, τη χώρα που έχει υμνήσει όσο τίποτε άλλο το μπλε του ουρανού και της θάλασσας, το συγκεκριμένο χρώμα ήταν ανύπαρκτο. Οι αστροναύτες που αντίκρισαν τον ήλιο από τη σελήνη, είδαν ένα λαμπερό δίσκο σε μαύρο φόντο, ενώ αντικρίζοντάς τον από τη Γη, βλέπουμε έναν λαμπερό δίσκο σε ένα καταγάλανο φόντο. Τι συμβαίνει λοιπόν, και τι λέει η επιστήμη για όλα αυτά;

Το Μυστήριο του μπλε χρώματος και η ιστορία του

Πρώτος ο Άγγλος αξιωματικός Γκλάνστοουν, παρατήρησε ότι ο Όμηρος πουθενά δεν ανέφερε το μπλε χρώμα. Μάλιστα το χρώμα της θάλασσας το ανέφερε σαν "σκούρο κρασί". Στη συνέχεια ο γερμανός φιλόσοφος Lasarus Geiger, παρακολουθώντας τις παρατηρήσεις του Γκλάντστοουν και αναλύοντας το Κοράνι, την Ινδουιστική, Κινέζικη, Αραβική λαογραφία καθώς και αρχαία εβραϊκή έκδοση της Βίβλου, έγραψε: "...Υπάρχουν ύμνοι που γεμίζουν με περιγραφές τους ουρανούς, για το κοκκινωπό παιχνίδι της αυγής, τον ήλιο, τον αέρα και τον αιθέρα, όλα αυτά που ξεδιπλώνονται μπροστά μας... αλλά πουθενά δεν θα μαθαίναμε από αυτά τα αρχαία τραγούδια, ότι ο ουρανός είναι μπλε". Το μπλε δεν αναφερόταν πουθενά στους αρχαίους πολιτισμούς.

Τι συνέβαινε λοιπόν; Η απάντηση είναι απλή. Δεν υπήρχε «μπλε» ως κατηγορία χρώματος με τον τρόπο που το ορίζουμε σήμερα, και το χρώμα δεν διακρινόταν από το πράσινο. Το μπλε χρώμα εμφανίζεται πρώτη φορά, στην κουλτούρα της Αρχαίας Αιγυπτιακής κοινωνίας (2600-2100π.χ.). Έτσι καθορίζεται το μπλε του ποταμού Νείλου, του ουρανού, αργότερα του σύμπαντος, αλλά και της γονιμότητας.

Γιατί όμως στη Γη βλέπουμε τον ουρανό γαλάζιο;

Σωματίδια της ατμόσφαιρας όπως μόρια, άτομα, κόκκοι σκόνης, απορροφούν κάποιες από τις φωτεινές ακτίνες που προσπίπτουν επάνω τους και τις επανεκπέμπουν προς όλες τις κατευθύνσεις (φαινόμενο σκεδασμού). Η ορατή ακτινοβολία του Ήλιου, αφού διασχίσει την ατμόσφαιρα που την περιβάλλει, φτάνει στη Γη και συναντώντας μόρια Οξυγόνου και Αζώτου, σκεδάζεται (διασκορπίζεται) προς όλες τις κατευθύνσεις. Περισσότερο σκεδάζεται η ιώδης ακτινοβολία, ενώ λιγότερο από την ιώδη, σκεδάζεται το γαλάζιο χρώμα. Επειδή τα μάτια μας όμως είναι περισσότερο ευαίσθητα στο γαλάζιο χρώμα, γι΄αυτό βλέπουμε και τον ουρανό γαλάζιο.

Και βέβαια η ανθρωπότητα θα πρέπει να είναι ευγνώμων στο φυσικό Νεύτωνα, που το 1662, φοιτητής ακόμα, ανακάλυψε ότι το λευκό φως, όπως αυτό του Ήλιου, είναι μίξη όλων των χρωμάτων, και μπορεί να αναλύεται στα επί μέρους χρώματά του, βοηθώντας όλους εμάς να καταλαβαίνουμε και να εξηγούμε τη δημιουργία διαφόρων φαινομένων.

Πηγές:

1.Φυσική Γ΄Γυμνασίου

2.Φυσικός κόσμος της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών