Μήπως το παιδί μου έχει κατάθλιψη; (μέρος 1ο)

Θλίψη vs Κατάθλιψη vs Δυσθυμία

Θλίψη, κατάθλιψη, δυσθυμία: τρεις έννοιες που τις ακούμε και τις χρησιμοποιούμε συνεχώς, ελαφρώς όμως καταχρηστικά ως προς την πραγματική τους διάσταση. Η θλίψη είναι ένα συναίσθημα, όπως η χαρά, η ενοχή, ο θυμός, η αηδία ή ο φόβος. Ένα συναίσθημα που σε κάποια φάση της ζωής μας όλοι έχουμε βιώσει είτε για μικρό, είτε για μεγαλύτερο διάστημα, και καθίσταται ως μια απαραίτητη συνθήκη ως ένα μέτρο σύγκρισης ή ως μια ένδειξη βίωσης δυσμενών προσωπικών στιγμών. Αλλά η θλίψη, όσο έντονη και να είναι, θα έρθει και θα φύγει.

Η κατάθλιψη από την άλλη, αποτελεί μια ψυχική διαταραχή συναισθηματικής φύσεως, που χαρακτηρίζεται από έντονα αρνητικά συναισθήματα, όπως θλίψη και απελπισία, για ένα χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των δύο βδομάδων. Επιπροσθέτως, το ότι ένα άτομο βιώνει έντονα αρνητικά συναισθήματα για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα ως αποτέλεσμα ενός χωρισμού, ενός πένθους, μιας αλλαγής, είτε για τον οποιοδήποτε άλλο λόγο, δεν το καθιστά απαραίτητα ως ένα καταθλιπτικό άτομο.

Η δυσθυμία τέλος, είναι μια συναισθηματική διαταραχή, που χαρακτηρίζεται από σταθερά, επιπεδωμένη, χωρίς διακυμάνσεις χαμηλή διάθεση διάρκειας τουλάχιστον δυο ετών (ένα έτος για παιδιά και εφήβους), χωρίς όμως να φτάνει στην οξεία ένταση της καταθλιπτικής διαταραχής.

Συμπτώματα κατάθλιψης

• Αν και η κλινική εικόνα της κατάθλιψης διαφέρει αναλόγως του αναπτυξιακού σταδίου που βρίσκεται το παιδί, για να θεωρήσουμε ότι το παιδί / έφηβος πάσχει από κατάθλιψη θα πρέπει να παρουσιάζει τουλάχιστον πέντε (και απαραιτήτως το πρώτο) από τα ακόλουθα εννέα συμπτώματα για τουλάχιστον δυο συνεχόμενες εβδομάδες.
• Επίμονο συναίσθημα θλίψης και απελπισίας τις περισσότερες μέρες και για αρκετές ώρες την ημέρα, δηλαδή το παιδί θα κλαίει συνεχώς ή θα φαίνεται θλιμμένο, ή θα εμφανίζει αυξημένη ευερεθιστότητα, ακόμα και σε πολύ μικρές δυσκολίες. Μείζονος σημασίας συμβάντα πιθανότατα να φέρνουν έντονο θυμό στο παιδί, τον οποίο δεν θα μπορεί να διαχειριστεί.
• Μείωση του ενδιαφέροντος ή της ευχαρίστησης για αγαπημένες μέχρι πρόσφατα δραστηριότητες (μπορεί να μην επιθυμεί πλέον να πάει σε σπίτια φίλων, προτιμάει να περνάει τον χρόνο μόνο του)
• Δυσκολία στην συγκέντρωση ή στην λήψη αποφάσεων που δεν συνέβαινε στο παρελθόν.
• Προβλήματα ύπνου όπως αϋπνία (δυσκολεύεται να κοιμηθεί, ξυπνάει πολλές φορές κατά την διάρκεια του ύπνου, σηκώνεται πολύ νωρίς το πρωί) ή κοιμάται πολλές ώρες (συνεχόμενη υπνηλία, δυσκολία να σηκωθεί το πρωί)
• Αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες (αύξηση ή μείωση της όρεξης), απώλεια βάρους ενώ δεν κάνει δίαιτα ή αποτυχία επίτευξης αναμενόμενου βάρους.
• Αίσθημα υπερβολικής κόπωσης, μειωμένη ενέργεια.
• Ψυχοκινητική διέγερση ή επιβράδυνση (είτε λεκτική, είτε συμπεριφορική).
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση, αίσθημα αναξιότητας ή ματαιότητας, και έντονα ενοχικά στοιχεία (φράσεις όπως «είμαι άχρηστ@, άσχημ@, αδύναμ@», « «εγώ φταίω για όλα», «τίποτα δεν πηγαίνει καλά», «δεν έχει νόημα»)
• Επαναλαμβανόμενες σκέψεις για αυτοκτονία ή εμφάνιση αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς.

Επιδημιολογία

Πόσο συχνή είναι η παιδική ή εφηβική κατάθλιψη τελικά; Έως την ηλικία των 6 ετών, θεωρείται αρκετά σπάνια (περίπου 1%), αλλά αυξάνεται ραγδαία στις μεταγενέστερες ηλικίες. Στην σχολική ηλικία το ποσοστό ανέρχεται στο 2-3%, ενώ στην εφηβεία, το 20 -46% των αγοριών και το 25 -59% των κοριτσιών παρουσιάζουν καταθλιπτική διάθεση, και το 5% των εφήβων διαγιγνώσκεται με κλινικά σημαντική κατάθλιψη. Η κατάθλιψη σε αυτές τις ηλικίες μας ανησυχεί ιδιαιτέρως, καθώς, τα παιδιά και οι έφηβοι που έχουν εκδηλώσει ένα καταθλιπτικό επεισόδιο είναι πολύ πιθανό στα επόμενα πέντε χρόνια να εμφανίσουν ακόμα ένα επεισόδιο, προοιωνίζονται σοβαρότερες καταστάσεις κατά την ενήλική ζωή και είναι συνδεδεμένη με υψηλά επίπεδα αυτοκτονίας.

Βιβλιογραφία

• Μαδιανός, Μ. (2006). Κλινική ψυχιατρική. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη.
• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.