Όσο μικρότερο είναι το παιδί, τόσο περισσότερο δυσκολεύεται να μοιραστεί τα υπάρχοντά του. Αυτό συμβαίνει αφενός επειδή δεν διακρίνει τον προσωρινό χαρακτήρα του μοιράσματος κι αφετέρου, επειδή το «μοιράζομαι» ως έννοια σχετίζεται με έννοιες που δύσκολα κατανοεί το μικρό παιδί, όπως η αλληλεγγύη, η γενναιοδωρία, η ανιδιοτέλεια.
Είμαι ξεχωριστός!
Περίπου στην ηλικία των 15 μηνών, το παιδί ξεκινά την προσπάθεια ν’ αποδεσμευτεί από τους ενήλικες και να κερδίσει την αυτονομία του. Είναι η περίοδος των μεγάλων κατακτήσεων: Κινείται μ’ αυξανόμενη επιδεξιότητα, εμπλουτίζει το λεξιλόγιό του, βελτιώνει τις ικανότητές του κι αποκτά νέες εμπειρίες. Παίρνει πρωτοβουλίες κι αντιλαμβάνεται πως οι επιθυμίες του σε πολλές περιπτώσεις διαφοροποιούνται από εκείνες των ενηλίκων.
Η μεγαλύτερη ανακάλυψη του παιδιού, είναι πως αποτελεί ξεχωριστό άτομο. Οι λέξεις «όχι», «εγώ» και «είναι δικό μου», που χρησιμοποιεί συχνά, αποτελούν ενδείξεις ότι το παιδί διαχωρίζει τον εαυτό του από τον υπόλοιπο κόσμο. Διεκδικεί πλέον τη δική του θέση, χωρίς ωστόσο να γνωρίζει τα όριά του. Δυσκολεύεται επίσης ν’ αναγνωρίσει και να ελέγξει τα συναισθήματά του, ιδιαίτερα όταν ματαιώνονται οι επιθυμίες του. Το παιδί αναπτύσσεται δοκιμάζοντας συνεχώς τις δυνάμεις του, μετρώντας μέχρι πού μπορεί να φτάσει. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, οι γονείς νιώθουν ότι τα παιδιά δοκιμάζουν τις αντοχές τους. Στην πραγματικότητα, τα παιδιά εξερευνούν τα δικά τους όρια. Κι αυτή η εξερεύνηση, συχνά οδηγεί σε συγκρούσεις.
Στη νηπιακή ιδίως ηλικία, που χαρακτηρίζεται ως πρώτη εφηβεία, πολλές φορές το παιδί προσπαθεί με έντονους τρόπους ν’ αυτονομηθεί και να χρησιμοποιήσει τις δεξιότητες που απέκτησε. Οι εκρήξεις θυμού, ζήλιας, πείσματος, είναι σχεδόν καθημερινές.
Τα δικά μου δικά μου και τα δικά σου δικά μου!
Η φράση «είναι δικό μου», σταδιακά γίνεται η αγαπημένη φράση του παιδιού: Τη χρησιμοποιεί όταν μιλά με τους γονείς του, με τους φίλους του, με τ’ αδερφάκια του. Τα θέλει όλα, κάποιες φορές μάλιστα, διεκδικεί κι όσα δεν του ανήκουν. Αρπάζει τα παιχνίδια των άλλων παιδιών, εκδηλώνει έντονα κτητική συμπεριφορά. Ιδιαίτερα συχνά συναντάμε αυτές τις συμπεριφορές ανάμεσα στ΄ αδέρφια. Τα παιδιά όταν βρίσκονται μαζί, έχουν την τάση να τσακώνονται συνέχεια. Πρόκειται για μια αναμέτρηση που γίνεται με ίσους όρους. Μέσα απ’ τους καυγάδες τα παιδιά επικοινωνούν συναισθηματικά. Μαθαίνουν να διεκδικούν τα δικαιώματά τους, να διαπραγματεύονται τις επιθυμίες τους, να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους, να επιλύουν τις συγκρούσεις τους, να συνυπάρχουν. Ως ενήλικες, πρέπει ν’ ανησυχήσουμε αν ο θυμός τους διαρκεί πολύ, αν φέρονται εκδικητικά, αν τα χτυπήματά τους είναι επικίνδυνα κι αν χρησιμοποιούν βαριά προσβλητικές εκφράσεις.
Μικρά βήματα βοήθειας
- Θυμηθείτε: Τα παιδιά μοιράζονται όταν νιώθουν ασφάλεια στις σχέσεις τους. Ενισχύστε την αυτοπεποίθηση του παιδιού και βοηθήστε το να χτίσει σωστές σχέσεις με τους άλλους.
- Μην το πιέζετε να μοιράζεται τα πάντα. Επιτρέψτε του να κρατά κάποια πράγματα για τον εαυτό του. Σεβαστείτε το ρυθμό του και την ανάγκη του για κτητικότητα. Δώστε χρόνο. Αποδεχτείτε το.
- Βοηθήστε στο ξεκίνημα του παιχνιδιού. Ενισχύστε το παιχνίδι του όταν μοιράζεται. Βοηθήστε ν’ αντλήσει ευχαρίστηση από την παρέα του και να καταλάβει την αληθινή αξία των πραγμάτων.
- Παρακινήστε το να βρει εναλλακτικές λύσεις σε περιπτώσεις συγκρουόμενων επιθυμιών. Βοηθήστε το να παίρνει αποφάσεις. Ακονίστε την κρίση του.
- Φροντίστε να συναναστρέφεται καθημερινά με άλλα παιδιά. Επαινέστε το παιχνίδι του.
- Λάβετε υπόψη τη συναισθηματική του ωριμότητα. Σ’ ένα πολύ μικρό παιδί ίσως αρκεί να στρέψουμε αλλού την προσοχή του. Οι απαιτήσεις διαφοροποιούνται ανάλογα με την ηλικία και τις εμπειρίες του παιδιού.
- Διδάξτε με το παράδειγμά σας. Αποφύγετε κτητικές συμπεριφορές. Παρακινήστε το να βοηθά.
