Ο ρόλος του πατέρα στη ζωή των εφήβων

Λένα Καραλή -

Περί πατρότητας και καλής γονεϊκότητας  στη σύγχρονη κοινωνία

«Η επιτυχής γονικότητα είναι μια διαλεκτική ισορροπία μεταξύ αγάπης και ορίων»                                                                                                  (Larzelere & Kuhn).

Στις μέρες μας η λέξη γονεϊκότητα αντικαθιστά συχνά τη λέξη μητρότητα, αφού εκτός από τη μητέρα, και ο πατέρας εμπλέκεται όλο και περισσότερο στη ζωή των παιδιών και ασχολείται με όλο το φάσμα της ανατροφής ενός παιδιού, από τη σωματική φροντίδα και υγιεινή, το παιχνίδι και τη σχολική ζωή, μέχρι τις κοινωνικές σχέσεις και όλους τους άλλους τομείς που εμπλέκονται στη ζωή του.

Πλέον ο ρόλος του πατέρα ορίζεται ως συμπληρωματικός και όχι επικουρικός, όπως στο παρελθόν, και έχει σημαντική επίδραση στην ανάπτυξη των παιδιών ακόμα και πριν από τη γέννηση. Οι πατέρες και οι μητέρες είναι διαφορετικοί και όχι μόνο βιολογικά. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι πατέρες επηρεάζονται από το πώς μεγάλωσαν οι ίδιοι, από τη δομή της οικογένειας, τη μόρφωση, τις πολιτισμικές πεποιθήσεις και αξίες αλλά και από το «βιολογικό ιστορικό» τους. Ένας σημαντικός παράγοντας με μεγάλη επίδραση είναι η σχέση με τη μητέρα.

Σε κάθε μορφή καλής γονεϊκότητας (πατρότητας εδώ), και σε όλα τα στάδια της ανάπτυξης του  παιδιού, πρέπει να κυριαρχεί η καλή επικοινωνία (για την οποία θα μιλήσουμε παρακάτω). Άλλα χαρακτηριστικά καλής γονεϊκότητας - πατρότητας είναι η δέσμευση, το ενδιαφέρον, η άμεση απόκριση, ο ποιοτικός χρόνος με το παιδί ακόμα και αν ο πατέρας δεν κατοικεί μαζί του, η παρακολούθηση της ζωής και των αναγκών του παιδιού, η προσφορά ευκαιριών μάθησης και εξέλιξης και, το σημαντικότερο ίσως, η διαλεκτικότητα. Όλα αυτά προάγουν την ανάπτυξη και την ψυχική υγεία των παιδιών. Οι διάφορες πατρικές συμπεριφορές και πρακτικές, όπως είναι φυσικό, διαφοροποιούνται ανάλογα με τη φάση ανάπτυξης που διανύει το παιδί, όπως και από το ότι και το παιδί επηρεάζει τον πατέρα με διάφορους τρόπους.

Οι έρευνες έχουν δείξει ότι μερικές από  τις ιδιότητες της καλής γονεϊκότητας έχουν πιο καλά αποτελέσματα, όταν προέρχονται από τον πατέρα. Ο πατέρας θεωρείται αυτός που θα φέρει το παιδί σε επαφή με τον έξω κόσμο, θα του γνωρίσει δραστηριότητες που συμβαίνουν έξω από το σπίτι, θα κάνουν μαζί παιχνίδια και αθλήματα που θα τους φέρουν πιο κοντά σωματικά και ψυχικά. Ιδιαίτερα τα παιχνίδια σωματικής επαφής όπως για παράδειγμα η πάλη, όταν γίνονται με θέσπιση κανόνων και ορίων από τον πατέρα,  διδάσκουν στο παιδί κοινωνικές στάσεις και συμπεριφορές καθώς και συναισθηματική ρύθμιση, που θα του χρειαστούν αργότερα στη ζωή, όταν θα βρεθεί σε ανάλογες καταστάσεις με συνομηλίκους του.

Εφηβεία, κρίσιμη καμπή για τον...πατέρα!

Στην εφηβεία, περισσότερο από κάθε άλλη στιγμή, το παιδί έχει ανάγκη τον πατέρα. Είναι πλέον ένας εκκολαπτόμενος ενήλικας που αναζητεί τα πατήματά του στη ζωή, την αυτονομία, την προσωπικότητά του. Ο πατέρας εδώ, αν εξασκεί καλές γονεϊκές πρακτικές, όπως η θέσπιση ορίων αλλά και παραχώρηση ελευθεριών ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, αναδεικνύεται ο καλύτερος σύμβουλος και υποστηρικτής του. Η σοβαρή εμπλοκή του πατέρα στη ζωή των εφήβων εμποδίζει την παραβατικότητα, τις επικίνδυνες συμπεριφορές και την κατάθλιψη, αντίθετα με τα παιδιά των οποίων οι πατέρες είναι απόμακροι, αδιάφοροι ή απόντες.

Πώς όμως θα αντεπεξέλθει ο σύγχρονος πατέρας στις προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει την δύσκολη αυτή στιγμή του μεγαλώματος ενός εφήβου;

Ας βάλουμε τα πράγματα σε μια σειρά: πρώτα - πρώτα, προσπαθήστε να κατανοήσετε τον κόσμο του παιδιού σας. Η εφηβεία είναι μια εποχή αλλαγών σχεδόν για κάθε πτυχή της ζωής του. Κατά τη διάρκεια της εφηβείας, οι σωματικές αλλαγές απασχολούν και ανησυχούν τα παιδιά, τόσο για τις λειτουργίες του σώματός τους, αλλά και ως προς την εμφάνιση. Και μπορεί αυτό μεν να είναι ένα θέμα δύσκολο να συζητηθεί από τα κορίτσια με τον πατέρα, παρ’ όλα αυτά, αν η σχέση είναι σχέση στέρεη, εμπιστοσύνης και κατανόησης, ακόμα και χωρίς να συζητηθεί ανοιχτά το θέμα, το παιδί αισθάνεται λιγότερο μόνο στις δυσκολίες που αντιμετωπίζει. Συνεπώς, μάθετε να ακούτε τα παιδιά σας. Οι έφηβοι δεν χρειάζονται συμβουλές και κηρύγματα (εκτός αν τα ζητήσουν). Χρειάζονται κάποιον να τους ακούει και να τους καταλαβαίνει. Συζητάτε μαζί τους, δείξτε τους ότι εκτιμάτε τη γνώμη τους, έστω και αν διαφωνείτε. Αυτό τους προσφέρει τη στήριξη που χρειάζονται και αυξάνει την αυτοεκτίμησή τους.

Χαρίστε τους χρόνο. Έστω και αν είναι λίγος, γιατί είστε (και ίσως και το παιδί σας) πολυάσχολος, αυτό που θα εκτιμήσει είναι ότι στριμώξατε τις άλλες υποχρεώσεις σας για να περάσετε χρόνο μαζί του. Μια ολιγόλεπτη βόλτα όπου θα συζητήσετε χαλαρά,  μέχρι μια ολοήμερη απόδραση στη φύση είναι πράγματα που το παιδί σας θα θυμάται για πάντα. Προσπαθήστε να είστε παρών στις σημαντικές στιγμές της ζωής του, και αν αυτό είναι αδύνατο, τηλεφωνήστε του πριν και μετά, έτσι θα καταλάβει ότι η σκέψη σας είναι μαζί του. Η συνεχής παρουσία και επικοινωνία τους δίνει ασφάλεια, χτίζει τρόπους ζωής, παραδόσεις και αναμνήσεις, τόσο στις εύκολες και ευχάριστες, όσο και στις δύσκολες στιγμές,

Έπειτα, παρ’όλο που φαίνεται ότι οι έφηβοι απομακρύνονται, επειδή  αφ’ ενός επιζητούν την αυτονομία, αφετέρου επηρεάζονται πολύ από τους συνομηλίκους τους και ακολουθούν τα ίδια πρότυπα στη μόδα, τη μουσική, τα χτενίσματα και τις διάφορες δραστηριότητες, χαλαρώστε: λάβετε υπ’όψη σας ότι σε εσάς αναζητούν πρότυπα αξιών και ηθικών συμπεριφορών!

Και όχι μόνο αυτό: η στοργή, κάτι που νομίζουμε ότι είναι απαραίτητο μόνο για τα μικρά παιδιά, είναι και εδώ σημαντική. Ο έφηβος χρειάζεται και αγκαλιές, και χάδια, και φιλιά, γενικά έκφραση αγάπης με όποιο τρόπο  αρέσει στο κάθε παιδί. Λέγετέ τους συχνά ότι τους αγαπάτε, το έχουν ανάγκη.

Τέλος, ένας τομέας στον οποίο η προσφορά του πατέρα είναι ανεκτίμητη, είναι οι σχέσεις με το άλλο φύλο. Τα κορίτσια από τον πατέρα τους και από τη σχέση του με τη μητέρα, μαθαίνουν τι να περιμένουν από τους άντρες (καλό ή κακό). Το ίδιο ισχύει και για τα αγόρια: από τον πατέρα μαθαίνουν να είναι σωστοί (ή λάθος) άντρες και πώς να φέρονται στις γυναίκες.

Επίλογος

Ο κατάλογος με τα συν της πατρότητας στη ζωή του εφήβου είναι μακρύς. Εμείς πρέπει να θυμόμαστε μόνο δύο λέξεις: επικοινωνία  και όρια.   Με την σωστή και αδιάλειπτη επικοινωνία γνωρίζουμε καλύτερα τα παιδιά μας, ανοίγουμε πόρτες για να μπαίνει, όποτε μας έχει ανάγκη και του εξασφαλίζουμε μια όσο το δυνατόν ευκολότερη μετάβαση προς την ενηλικίωση. Και με τη θέσπιση ορίων, που δημιουργούν ασφάλεια και σιγουριά, το παιδί μας θα γίνει ένας ισορροπημένος ενήλικας που θα μπορεί να αντιμετωπίζει πιο αποτελεσματικά τις προκλήσεις της ζωής.

 

Πηγές:

  • Fathering your adolescent: Ways to Strengthen your Relationship.https://ohioline.osu.edu/factsheet           
  • The Dad factor: why Teenagers Need Dads https://understandingteenagers.com          
  • Σχέσεις γονέα-παιδιού, εισαγωγή στη γονικότητα (Bigner, J &  Gerhardt. C.) εκδ. Πεδίο, Αθήνα.
  • Ο εξελισσόμενος ρόλος του πατέρα – κοινωνικές προσδοκίες, Λένα  Καραλή, ΕΑΠ 2024.