Οι σχέσεις των γονιών και η σημασία τους για τα παιδιά

Όταν μιλάμε για ενδοοικογενειακές σχέσεις, εννοούμε ένα σύνολο σχέσεων που ξεκινά από τους γονείς και επεκτείνεται σε όλα τα μέλη της οικογένειας, όπου όλοι αλληλεπιδρούν με όλους και αλληλοεπηρεάζονται. Όμως, το κλίμα της οικογένειας διαμορφώνεται από τους γονείς πριν έρθουν τα παιδιά, τα οποία όταν έρθουν, θα βρεθούν σε ένα συγκεκριμένο κλίμα συμπεριφορών, αξιών και πεποιθήσεων  και μέσα σε αυτό καλούνται να αναπτυχθούν και να ευημερήσουν. 

Η καλή πλευρά...

Οι γονείς είναι αυτοί που παρέχουν στο παιδί συναισθηματική και υλική ασφάλεια και έτσι τα παιδιά γνωρίζουν πως μπορούν να βασίζονται σε αυτούς. Ένα γενικά καλό, φιλικό, ήρεμο, επικοινωνιακό περιβάλλον, όπου κυρίαρχο στοιχείο είναι η διαλεκτικότητα, η συζήτηση δηλαδή, προκειμένου να λύνονται οι διαφορές και τα προβλήματα και επικρατούν ο σεβασμός και η αγάπη ανάμεσα στα  μέλη, ένα περιβάλλον όπου η χαρά είναι παρούσα, αποτελεί ένα υποστηρικτικό υπόβαθρο για τα παιδιά, τους εξασφαλίζει ευημερία και τους δημιουργεί αίσθημα ασφάλειας και ηρεμίας ευνοώντας όλες τις πλευρές της ανάπτυξής τους. Ένα τέτοιο περιβάλλον εξασφαλίζει επίσης στα παιδιά καλές προοπτικές ακαδημαϊκής και κοινωνικής εξέλιξης και αργότερα μια σωστή επιλογή συντρόφου. 

...και η κακή

Δυστυχώς δεν είναι πάντα έτσι, και ιδιαίτερα στις μέρες μας, όπου η οικογένεια, έχοντας ξεφύγει από τα παραδοσιακά πρότυπα μπορεί να έχει πολλές διαφορετικές μορφές (παιδιά που ζουν με ένα βιολογικό και έναν θετό γονέα, μονογονεϊκές οικογένειες, παιδιά μεικτών οικογενειών με αδέλφια από διαφορετικούς γονείς κλπ). 

Ας δούμε λίγο τα προβλήματα που μπορεί να υπάρχουν αν η σχέση των γονέων –όποιας μορφής, δεν είναι η καλή, επικοινωνιακή, διαλεκτική σχέση που περιγράφεται πιο πάνω αλλά αντίθετα, μια σχέση με εντάσεις, συγκρούσεις, φωνές και ίσως ακόμα και  βίας προς τον/την σύντροφο ή και τα παιδιά.

Τη στιγμή που γράφεται αυτό το άρθρο η Ελλάδα συγκλονίζεται από ένα ακόμα περιστατικό ακραίας οικογενειακής/γονικής βίας: ένα τρίχρονο παιδάκι νοσηλεύεται στο Νοσοκομείο του Ηρακλείου με βαριές κακώσεις και η ζωή του κινδυνεύει. Και αν αυτό είναι ένα ακραίο παράδειγμα, υπάρχουν γύρω μας πολλά καθημερινά παραδείγματα γνωστών, συγγενών, φίλων που μπορούμε να σκεφτούμε, των οποίων η σχέση έχει καθημερινούς  τσακωμούς και συγκρούσεις για τα πάντα, που δυστυχώς δεν αφήνουν αμέτοχα τα παιδιά. 

Μα τότε γιατί παντρεύτηκαν;

 Μερικοί άνθρωποι φαίνεται να μη μπορούν να συνεννοηθούν για τίποτα, άσπρο ο ένας, μαύρο ο άλλος. Μα τότε γιατί παντρεύτηκαν;

 Εύλογη η απορία. Δεν θα αναζητήσουμε εδώ τις απαντήσεις γιατί η σωστή επιλογή συντρόφου είναι μια άλλη συζήτηση, αλλά και επειδή είναι γνωστό ότι συχνά αλλιώς ξεκινά κανείς την πορεία του προς την δημιουργία οικογένειας και αλλιώς καταλήγει. Οι δυσκολίες της καθημερινότητας, προβλήματα στην εργασία, οικονομικά προβλήματα και άλλα, όπως π.χ. υγείας, που μπορεί να υπάρχουν, οι εξαρτήσεις, η κατάθλιψη, είναι μόνο μερικοί από τους λόγους που βοηθούν προς αυτή την κατεύθυνση. Όταν όμως υπάρχουν παιδιά, πρέπει όλα αυτά να μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα, να παραμερίζονται ή να λύνονται. Τα παιδιά –και η ευημερία τους- πρέπει να αποτελούν προτεραιότητα.

  Δεδομένης της συνθήκης που περιγράφεται από όλους τους γνωσιολόγους ότι τα παιδιά μαθαίνουν αυτό που ζουν, είναι αναμενόμενο ότι παιδιά που ζουν σε περιβάλλον με πολλές εντάσεις και συγκρούσεις, αυτό θα θεωρούν δεδομένο στη ζωή τους και αυτό θα αναπαράγουν, όσο και αν οι γονείς προσπαθούν να τα καθησυχάσουν, λέγοντάς τους να μην ανησυχούν γιατί το αγαπούν και δεν τα αφορά η σύγκρουση. 

Παρενέργειες

Τα παιδιά θέλουν να βλέπουν τους γονείς τους ενωμένους, αγαπημένους, υποστηρικτικούς, θέλουν να βλέπουν πράξεις (και από αυτές μαθαίνουν),  όχι να 

ακούν λόγια παρηγοριάς. Αντιλαμβάνονται ήδη από τη βρεφική ηλικία τι κλίμα επικρατεί στο περιβάλλον τους και αν αυτό είναι συγκρουσιακό, το άγχος εγκαθίσταται στον αναπτυσσόμενο οργανισμό τους και επηρεάζει την ανάπτυξη του εγκεφάλου, που στη συνέχεια θα εμφανιστεί με διάφορες μορφές, από ψυχοσωματικά προβλήματα μέχρι νοητική καθυστέρηση και δυσκολίες προσαρμογής στο σχολικό και στο  κοινωνικό περιβάλλον. Και αυτές οι δυσκολίες, παραμένουν και επηρεάζουν το άτομο ακόμα και στην ενήλικη ζωή του. Σε ζευγάρια που χωρίζουν και έχουν παιδιά, οι έρευνες έχουν δείξει ότι αυτό που δημιουργεί μεγαλύτερα προβλήματα στα παιδιά είναι οι κακές σχέσεις και οι διαδικασίες πριν το διαζύγιο, πολλά μάλιστα βρέθηκαν να έχουν καλύτερα αποτελέσματα όταν τοποθετήθηκαν σε ανάδοχες οικογένειες, όπου δεν υπήρχε η καθημερινή ένταση.

Και άλλες παρενέργειες...

Δύο άλλα σημεία στα οποία πρέπει να σταθούμε είναι α) η στάση των παιδιών ανάμεσα σε δύο γονείς που τσακώνονται και αλληλοκατηγορούνται, και β) οι ενοχές που βιώνουν.

Τα παιδιά που ζουν σε δύσκολα περιβάλλοντα, όπως το συγκρουσιακό κλίμα, μπορεί είτε να προσπαθούν  να συμφιλιώσουν τους γονείς, είτε να μετατρέπονται σε παιδιά-γονείς για τους γονείς τους, προστατεύοντας τον πιο αδύναμο ή δίνοντας συμβουλές. Αυτό όμως δεν είναι κάτι που ένα μικρό παιδί, αλλά ούτε και ένας έφηβος, είναι έτοιμος να το κάνει, ούτε άλλωστε είναι αυτός ο ρόλος του, για να μη μιλήσουμε για τις περιπτώσεις εκείνες στις οποίες ο γονιός χρησιμοποιεί το παιδί είτε ως ασπίδα είτε ως μέσον χειρισμού για τον άλλο γονιό, χρησιμοποιώντας το ακόμα και ως...κατάσκοπο!

Οι ενοχές τώρα: τα παιδιά συχνά  αισθάνονται ότι αυτά φταίνε που οι γονείς τους τσακώνονται και σκέπτονται «εγώ φταίω, αν ήμουν καλύτερο παιδί/μαθητής...», «αν δεν είχαν εμένα ίσως τα χρήματα να τους έφταναν...» και άλλα τέτοια επικίνδυνα πράγματα, που καμιά φορά ωθούν τα παιδιά ακόμα και στην αυτοκτονία!

Στο «δια ταύτα»

Η απόκτηση παιδιών δεν πρέπει να γίνεται άκριτα και χωρίς σκέψη. Οι μέλλοντες γονείς σήμερα έχουν στη διάθεσή τους όλη τη βοήθεια και τις απαραίτητες γνώσεις  (κοινωνικές και ιατρικές υπηρεσίες, συμβουλευτική, ενημέρωση κ.ά) προκειμένου να ενημερωθούν και να προετοιμαστούν για τον σπουδαίο αυτό ρόλο της ζωής τους.

Μια καλή και σε βάθος  γνωριμία των γονέων μεταξύ τους πριν την απόκτηση παιδιού είναι σημαντική, ώστε οι δύο αυτοί άνθρωποι να βεβαιωθούν ότι επιθυμούν και επιδιώκουν τα ίδια πράγματα. Έτσι μειώνονται οι πιθανότητες να βρεθούν αργότερα σε δύσκολες καταστάσεις που τα αποτελέσματά τους θα είναι καταστροφικά για τα παιδιά.  Όταν οι γονείς αισθάνονται πληρότητα με τον εαυτό τους και ευτυχία με τον σύντροφό τους, τότε επηρεάζουν θετικά και τα παιδιά τους και τους προσφέρουν αίσθηση σταθερότητας και ασφάλειας στο ταξίδι τους στη ζωή και στον κόσμο.

Πηγές:

Σίγου Ε., Parentshelp.gr

Η σχέση γονέα-παιδιού, Bigner, J. & Gerhard, C.

Amato, PR. The consequences of divorce for adults and children