Πώς να μελετήσεις "Έκθεση" για τις εξετάσεις;
Το μάθημα της Έκθεσης αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα καθ' όλη τη διάρκεια των σχολικών χρόνων, στο οποίο οι μαθητές αξιολογούνται τόσο στο Γυμνάσιο, όσο και στο Λύκειο. Η Έκθεση ανήκει στα μαθήματα Γενικής παιδείας και επομένως αφορά όλους τους μαθητές ανεξαρτήτως της κατεύθυνσης που έχουν επιλέξει. Παράλληλα, δεδομένου ότι ουσιαστικότερο ζητούμενο του μαθήματος της Έκθεσης αποτελεί η κριτική σκέψη και αποτύπωση των σκέψεων ή/και συναισθημάτων, μπορούμε να αντιληφθούμε την αναγκαιότητα του μαθήματος, όχι μόνο εντός του σχολικού πλαισίου και των πανελλαδικών εξετάσεων, αλλά και στη μετέπειτα ζωή και επαγγελματική αποκατάσταση των μαθητών.
Σκοπός του μαθήματος της Έκθεσης
Η Έκθεση στοχεύει στην καλλιέργεια κριτικής προσέγγισης ζητημάτων της επικαιρότητας, στη βελτίωση της κριτικής σκέψης, καθώς και στην οργάνωση της συλλογιστικής πορείας του μαθητή με απώτερο σκοπό την αποτελεσματική της τοποθέτηση. Ένας αποτελεσματικός τρόπος βελτίωσης του τρόπου οργάνωσης των σκέψεων, του λεξιλογίου και εν γένει του γραπτού λόγου είναι η μελέτη εξωσχολικών βιβλίων και κειμένων (λογοτεχνικά βιβλία, έντυπα ή/και ηλεκτρονικά άρθρα κλπ.).
Τρόπος μελέτης και στάδια προετοιμασίας
Κατά τη διάρκεια της μελέτης της Έκθεσης, καθώς και κατά την εκπόνηση της, είναι πολύ σημαντικό να θυμόμαστε πως ζητούμενο του μαθήματος αποτελεί η αποτελεσματική έκφραση της άποψης του μαθητή και ως εκ τούτου η προσπάθεια αποστήθισης προλόγων, επιλόγων κλπ. καλό είναι να αποφεύγεται. Παράλληλα, ο κάθε μαθητής θα πρέπει να δοκιμάσει ποικίλους τρόπους εκπόνησης της Έκθεσης, έως ότου κατασταλάξει στη μέθοδο που τον εξυπηρετεί (σχεδιάγραμμα, καταγραφή δεδομένων και ζητουμένων, καταγραφή ιδεών κ.ο.κ.).
Πριν από τις εξετάσεις οι μαθητές θα πρέπει να γνωρίζουν και να αναγνωρίζουν σε ένα κείμενο:
→Τα μέρη της Έκθεσης (πρόλογος, κυρίως μέρος, επίλογος), τους ρόλους που επιτελεί το καθένα στο γραπτό κείμενο καθώς και τα είδη τους.
→ Το επικοινωνιακό πλαίσιο (δοκίμιο, άρθρο, ομιλία, επιστολή, ημερολόγιο)
→ Τρόπους ανάπτυξης παραγράφου (παραδείγματα, αιτιολόγηση, ορισμός, αναλογία, διαίρεση, σύγκριση - αντίθεση, αίτιο - αποτέλεσμα, συνδυασμός μεθόδων)
→ Τρόπους και μέσα πειθούς (αφορά μόνο μαθητές Λυκείου)
→ Τα είδη συλλογισμών
Επιπλέον
για τη συνεξέταση του μαθήματος της νεοελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας, οι μαθητές Λυκείου θα πρέπει επίσης να εστιάσουν:
→ Στις διαφορές ποιητικής και αναφορικής λειτουργίας της γλώσσας
→ Στους κειμενικούς δείκτες (τίτλοι, ρηματικά πρόσωπα κειμένου, σχήματα λόγου, σημεία στίξης κ.ά.)
→ Στις διαφορές των κειμενικών ειδών
Τακτικές και Συμβουλές
για τη σωστή δόμηση του κειμένου της Έκθεσης:
- Το σημαντικότερο βήμα για μια επιτυχημένη Έκθεση είναι η προσεκτική μελέτη και κατανόηση του θέματος, προκειμένου να απαντηθούν επαρκώς τα ζητούμενα και να αποφύγουμε τον κίνδυνο να βγούμε εκτός θέματος.
- Σε δεύτερο χρόνο, ύστερα από την κατανόηση του θέματος, θα πρέπει πάντοτε να γίνεται διάκριση των ζητουμένων και των δεδομένων, προκειμένου να μην περάσει κάποιο απαρατήρητο.
- Ακολουθεί η κατάρτιση σχεδιαγράμματος. Σε ορισμένες περιπτώσεις εκπονούνται επιτυχημένες Εκθέσεις χωρίς σχεδιάγραμμα, επομένως η απόφαση επαφίεται στην κρίση των μαθητών και στον τρόπο που έχουν μάθει να μελετούν.
- Τέλος, είμαστε έτοιμοι να προχωρήσουμε στη διαδικασία εκπόνησης της Έκθεσης. Είναι απαραίτητο κάθε παράγραφος της Έκθεσης να περιλαμβάνει συγκεκριμένο θέμα προς ανάπτυξη, αιτιολόγηση ή επεξήγηση, παραδείγματα που θα λειτουργήσουν ως τεκμήρια και κατακλείδα.
Το θέμα και το επικοινωνιακό πλαίσιο της Έκθεσης θα καθορίσουν τις τελικές επιλογές στο ύφος, το λεξιλόγιο και την τελική δόμηση του γραπτού κειμένου. Ωστόσο, είναι χρήσιμο να θυμόμαστε πως σε κάθε περίπτωση, όλα τα θέματα θα πρέπει να εξετάζονται σφαιρικά, δηλαδή τόσο σε ατομικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο (οικογένεια, σχολείο, Πολιτεία, Μ.Μ.Ε, Τέχνη, πνευματική ηγεσία).