Η κατάθλιψη απασχολεί πολλούς ανθρώπους στις ημέρες μας, ανεξαρτήτως ηλικίας. Σε προηγούμενο άρθρο έχουμε αναφερθεί στον διαχωρισμό της θλίψης, της κατάθλιψης και της δυσθυμίας, στην επιδημιολογία και φυσικά στα συμπτώματα. Στο παρόν άρθρο θα γίνει λόγος για τους προδιαθετικούς παράγοντες καθώς και για τη μορφή της κατάθλιψης στις διάφορες ηλικίες πριν την ενηλικίωση.
Παναγιώτης Μπάνος
Προδιαθετικοί Παράγοντες
Η επιστημονική κοινότητα έχει καταλήξει ότι υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που ευνοούν την εμφάνιση και την διατήρηση της διαταραχής. Πρωτίστως, μιλάμε για γενετικούς και οργανικούς παράγοντες, αφενός, αν στην οικογένεια υπάρχει γονέας ή έτερος συγγενής που είχε ή παρουσιάζει καταθλιπτική διαταραχή τότε αυξάνονται και οι πιθανότητες να εμφανίσει και το παιδί την ασθένεια, αφετέρου, εξετάζουμε το ιατρικό ιστορικό του παιδιού και επικεντρωνόμαστε στην λειτουργία του θυρεοειδούς, στην ύπαρξη κάποιας χρόνιας λοίμωξης, αναιμίας, διαβήτη ή λήψης φαρμάκων (αντιψυχωτικών, αντιεπιληπτικών ή διεγερτικών του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος).
Στην συνέχεια, επεκτεινόμαστε αρχικά στο οικογενειακό (φτωχές συναισθηματικές και επικοινωνιακές σχέσεις με γονείς και φροντιστές, τσακωμοί και συγκρούσεις γονέων, χωρισμός, πένθος, προβλήματα ψυχικής υγείας γονέων, συναισθηματική ή σωματική κακοποίηση) και στην συνέχεια στο κοινωνικό άξονα (φτώχεια, ανεργία, συχνές αλλαγές περιβάλλοντος, χαμηλή κοινωνική θέση, αισθήματα κοινωνικής μειονεξίας). Τέλος, θα ήταν παράλειψη να μην υπογραμμιστούν τα στοιχεία ιδιοσυγκρασίας / προσωπικότητας του κάθε παιδιού και ατόμου γενικότερα, καθώς στην ίδια συνθήκη οι άνθρωποι αντιδρούν με ολότελα διαφορετικό τρόπο. Συνεπώς, ένα παιδί με χαμηλή προσαρμοστικότητα στις αλλαγές, με υψηλά επίπεδα άγχους και γενικότερα αρνητικό τρόπο σκέψης, ρέπει ευκολότερα στην καταθλιπτική διάθεση και διαταραχή.
Κατάθλιψη στην βρεφική ηλικία
Η κατάθλιψη στην βρεφική ηλικία εμφανίζεται σε αρκετά μικρά ποσοστά και μπορεί να περιγραφεί μέσω της μειωμένης αλληλεπίδρασης του βρέφους με τους φροντιστές τους. Σε πρακτικό επίπεδο, το βρέφος μπορεί να φαίνεται αποσυρμένο, να κοιμάται υπερβολικές ώρες, να μην ενδιαφέρεται για το περιβάλλον του, να κινείται ελάχιστα, να κλαίει συνεχώς, να αδιαφορεί για την λήψη τροφής, να φαίνεται θλιμμένο ή ακόμα και να χτυπάει τον εαυτό του.
Κατάθλιψη στην προσχολική ηλικία
Σε αυτό το στάδιο ανάπτυξης, η διαταραχή είναι πιο εύκολο να διαγνωστεί καθώς το παιδί κατέχει τον λόγο και εμφανίζει κάποια από τα τυπικά συμπτώματα της ασθένειας. Εδώ, επικεντρωνόμαστε στο αν το παιδί φαίνεται θλιμμένο, αντιδρά με έντονο κλάμα, φοβάται τον αποχωρισμό από τον κύριο φροντιστή του, αδιαφορεί για δραστηριότητες κοινώς ευχάριστες για παιδιά, εμφανίζει ανήσυχη διάθεση ή δυσκολίες στον ύπνο. Σύνηθες σε αυτή την ηλικία, που αξίζει την προσοχή του γονέα, είναι αν το παιδί παλινδρομήσει σε προγενέστερο στάδιο ανάπτυξης που είχε ήδη κατακτήσει, όπως βραδινή ενούρηση, τραυλισμός, προβλήματα κένωσης.
Κατάθλιψη στην σχολική ηλικία
Σε αυτό το στάδιο η διάγνωση συσχετίζεται και με την δραστηριότητα του παιδιού στο σχολικό περιβάλλον. Μπορεί να παρατηρηθεί απότομη πτώση της μαθητικής επίδοσης, σχολική αποφυγή, μειωμένες φιλίες ή απότομη αναίτια απομάκρυνση από φίλους, δυσκολία διαχείρισης της επίκρισης, της ματαίωσης και των σχολικών απαιτήσεων. Προφανώς, και εδώ μπορούν να εμφανιστούν τα συμπτώματα που έχουμε αναφέρει παραπάνω, όπως προσωπείο θλίψης, διαταραχή ύπνου και πρόσληψης τροφής, έλλειψη διάθεσης για παιχνίδι, κοινωνική απόσυρση, απώλεια ενδιαφέροντος, ακόμα και σωματικές αντιδράσεις όπως συχνοί πονοκέφαλοι και πονόκοιλοι.
Κατάθλιψη στην εφηβεία
Σε αυτό το ηλικιακό πλαίσιο η διαταραχή παρουσιάζει τα μεγαλύτερα ποσοστά της, είναι αρκετά έκδηλη και σαφώς πιο επικίνδυνη καθώς συνοδεύεται από έντονο αυτοκτονικό ιδεασμό και έναρξη καταχρήσεων. Στην εφηβεία, θα επικεντρωθούμε κυρίως, σε δηλώσεις χαμηλής αυτοεκτίμησης, στα ενοχικά συναισθήματα, στο αίσθημα αβοηθητότητας και στις έντονες απότομες αλλαγές είτε γνωστικές, είτε σωματικές, είτε συμπεριφορικές.
Συμπεράσματα
Σε αυτό το άρθρο έγινε μια προσπάθεια να οριστεί η καταθλιπτική διαταραχή και να περιγραφούν κάποια σημεία συμπτωματολογίας αναλόγως του ηλικιακού πλαισίου κάθε παιδιού. Σαφέστατα, δεν αποτελεί προϊόν διάγνωσης, αλλά ενημέρωσης προς άτομα ευαίσθητα με την ψυχική υγεία. Κλείνοντας, έχοντας ως βάση την ψύχραιμη και ορθολογιστική στάση των φροντιστών ως προς τις αντιδράσεις των παιδιών τους, να υπογραμμιστεί ότι ενώ η καταθλιπτική διαταραχή είναι μια συχνά εμφανιζόμενη ασθένεια, με την κατάλληλη διάγνωση και αντιμετώπιση, είναι διαχειρίσιμη σε μεγάλο βαθμό.
Βιβλιογραφία
- Μαδιανός, Μ. (2006). Κλινική ψυχιατρική. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη.
- American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Arlington, VA: American Psychiatric Publishing. Αυτό το άρθρο έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και επουδενί δεν αποτελεί προϊόν διάγνωσης. Αν είσαι, γνωρίζεις ή υποψιάζεσαι ότι το παιδί σου πάσχει από κατάθλιψη θα πρέπει άμεσα να απευθυνθείς σε εξειδικευμένο προσωπικό ψυχικής υγείας ή αντίστοιχα κέντρα.
